QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMA
DOMIRIN
DOMIRIN
Preparatning savdo nomi: Domirin
Ta‘sir etuvchi modda (XPN): doksorubisin
Dori shakli: infuziya uchun eritma
Tarkibi:
Har bir steril flakon quyidagilarni saqlaydi:
faol modda: 10 mg yoki 50 mg doksorubisin gidroxloridi
yordamchi moddalar: laktoza, metilparaben, in‘eksiya uchun suv.
Ta‘rifi: tiniq I tur shaklli 5/30 ml li shisha flakonga to‘ldirilgan to‘q-sariq-qizil liofilizasiya qilingan kukun.
Farmakoterapevtik guruhi: o‘smalarga qarshi vosita.
ATX kodi: L01DB01
Farmakologik xususiyatlari
Streptomyces peucetius var. caesius kulturasidan ajratib olingan antrasiklin qatori o‘smalarga qarshi antibiotik.
Antimitotik va antiproliferativ ta‘sir ko‘rsatadi. Ta‘sir mexanizmi DNK bilan o‘zaro ta‘siri, erkin radikallarni hosil bo‘lishi va hujayralarning membranalariga bevosita ta‘siri orqali nuklein kislotalarining sintezini susayishi bilan bog‘liq. Hujayralar preparatga mitozning S- va G2-fazalarida sezgirdir.
Farmakokinetikasi
So‘rilishi – yuqori, taqsimlanishi – nisbatan bir tekis. Gematoensefalik to‘siq orqali o‘tmaydi. Plazma oqsillari bilan bog‘lanishi taxminan 75%.
Jigarda faol metaboliti doksorubisinol hosil bo‘lishi bilan metabolizmga uchraydi. Oksidazalar, reduktazalar va degidrogenazalar ta‘siri ostida doksorubisinning fermentativ tiklanishi erkin radikallar hosil bo‘lishiga olib keladi, bu kardiotoksik ta‘sirining paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Vena ichiga yuborilganidan so‘ng jigar, buyraklar, miokard, taloq, o‘pkada yig‘ilib, qondan tez yo‘qoladi. Doksorubisin va doksorubisinol uchun yarim chiqarilish davri – 20-48 soatni tashkil qiladi.
Chiqarilishi: safro bilan – 40% o‘zgarmagan holda 7 kun davomida, siydik bilan – 5-12% doksorubisin va uning metabolitlari 5 kun davomida.
Qo‘llanilishi
Sut bezining raki, o‘pka raki (mayda hujayrali), mezotelioma, qizilo‘ngach raki, me‘da raki, birlamchi gepatosellyulyar rak, me‘da osti bezining raki, insulinoma, karsinoid, bosh va bo‘yin raki, qalqonsimon bezining raki, xavfli timoma, tuxumdonlar raki, moyakning germinogen o‘smasi, trofoblast o‘smalar, prostata bezining raki, qovuq raki (operativ aralashuvlardan keyingi qaytalanishlarni davolash va oldini olish), endometriy raki, bachadon bo‘yni raki, bachadon sarkomasi, Yuing sarkomasi, rabdomiosarkoma, neyroblastoma, Vilms o‘smasi, osteogen sarkoma, yumshoq to‘qimalarning sarkomasi, Kaposhi sarkomasi, o‘tkir limfoblast leykoz, o‘tkir mieloblast leykoz, surunkali limfoleykoz, Xodjkin kasalligi va noxodjkin limfomalari, ko‘psonli mielomada qo‘llanadi.
Qo‘llash usuli va dozalari
Doksorubisin monoterapiya sifatida ham, boshqa sitostatiklar bilan majmuada ham, davolashning sxemasiga qarab turli dozalarda qo‘llanishi mumkin.
Dozani shaxsiy ravishda tanlashda maxsus adabiyotdagi ma‘lumotlarga amal qilish kerak.
Vena ichiga yuborish
Jigar faoliyatini buzilishi. Giperbilirubinemiyali pasientlarda doksorubisinning dozasi umumiy bilirubin konsentrasiyasiga muvofiq kamaytirilishi kerak:
Boshqa maxsus guruh pasientlari. Oldin o‘smalarga qarshi jadal davolash olgan pasientlarda, bolalarda, keksa yoshli pasientlarda, semiz pasientlarda (agarda tana vazni idealdan 130% ko‘proqni tashkil qilsa, doksorubisinning tizimli klirensini pasayishi aniqlanadi), shuningdek suyak ko‘migini o‘smali infiltrasiyasi bo‘lgan pasientlarda kamroq dozalarni buyurish yoki sikllar orasidagi intervallarni oshirish tavsiya qilinadi.
Doksorubisinni vena ichiga yuborishni ehtiyotkorlik bilan o‘tkazish kerak. Tromboz rivojlanishi va ekstravazasiya xavfini kamaytirish uchun, doksorubisinni vena ichiga yuborish uchun tizim naychasi orqali 0,9% natriy xloridi eritmasi yoki 5% glyukoza eritmasini infuziyasi vaqtida, 3-5 minut davomida yuborish tavsiya qilinadi.
Doksorubisinning yig‘indi dozasi 550 mg/m2 dan oshmasligi kerak. O‘pka va ko‘ks sohasiga oldin nurli terapiya olgan yoki boshqa kardiotoksik preparatlar bilan davolangan bemorlarda doksorubisinning yig‘indi dozasi 400 mg/m2 dan oshmasligi kerak.
Preparat vena ichiga asta-sekin oqim bilan yuboriladi.
Qovuqqa yuborish
Qovuq ichiga yuborish uchun tavsiya etiladigan doza – bir instillyasiyaga 30-50 mg, davolashning maqsadi – davolash yoki oldini olishga qarab, yuborishlar orasida 1 haftadan to 1 oygacha bo‘lgan interval. Eritmaning tavsiya etiladigan konsentrasiyasi –
1 mg/1 ml in‘eksiya uchun suvda yoki 0,9% natriy xloridi eritmasini tashkil qiladi. Instillyasiya yakunlanganidan keyin qovuqning shilliq qavatiga preparatni bir tekis ta‘sir qilishi uchun, pasientlar har o‘nbesh minutda bir yonboshdan ikkinchi yonboshga o‘girilishlari kerak. Odatda, preparat qovuqda 1-2 soat davomida bo‘lishi kerak. Instillyasiyaning oxirida pasient qovuqni bo‘shatishi kerak.
Preparatni siydik bilan haddan ziyod suyulishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun, pasientlar instillyasiyadan oldin 12 soat davomida suyuqlikni qabul qilishdan saqlanishlari kerakligi haqida ogohlantirilishlari kerak. Qovuqqa instillyasiya qilinganda doksorubisinning tizimli so‘rilishi juda past.
Mahalliy toksik ta‘sirining ko‘rinishlarida (kimyoviy sistit, dizuriya, poliuriya, nikturiya, og‘riqli siyish, gematuriya, qovuq sohasida diskomfort, qovuq devorining nekrozi) instillyasiya uchun mo‘ljallangan dozani 50-100 ml 0,9% natriy xloridi eritmasida eritish kerak. Kateterizasiya bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarga alohida e‘tibor qaratish kerak (masalan, qovuqning massiv ichki o‘smalari bilan bog‘liq bo‘lgan siydik chiqarish kanalining obstruksiyasi).
Arteriya ichiga yuborish
Gepatosellyulyar raki bo‘lgan bemorlarda jadal mahalliy ta‘sirini ta‘minlash, bir vaqtda umumiy zaharli ta‘sirini kamaytirish uchun doksorubisin arteriya ichiga, jigarning asosiy arteriyasiga 30-150 mg/m2 dozada 1 oydan to to 3 oylikkacha interval bilan yuborilishi mumkin. Yuqoriroq dozalarini faqat preparatning ekstrakorporal chiqarilishi amalga oshirilayotgan hollarda bir vaqtda qo‘llash kerak.
Bu usul potensial xavfli bo‘lgani va u ishlatilganida to‘qimaning tarqalgan nekrozi yuz berishi mumkinligi tufayli, arteriya ichiga yuborishni faqat ushbu usulni mukammal yaxshi egallagan shifokorlar amalga oshirishlari mumkin.
Nojo‘ya ta‘sirlari
Qon yaratish tizimi tomonidan: dozaga bog‘liq, qaytuvchan leykopeniya va neytropeniya. Shuningdek, trombositopeniya va anemiya ham rivojlanishi mumkin. Leykopeniya odatda eng past qiymatga preparat yuborilganidan keyin 10-14 kun o‘tgach yetadi, qon manzarasini tiklanishi odatda 21-nchi kuni kuzatiladi.
Yurak-qon tomir tizimi tomonidan: Birinchi navbatda sinus taxikardiyasi va/yoki EKG dagi nuqsonlar (ST-T to‘lqinlarini nospesifik o‘zgarishlari) doksorubisinning kardiotoksikligining erta (o‘tkir) ko‘rinishlaridir. Shuningdek taxiaritmiyalar (qorincha taxikardiyasini ham qo‘shib), qorincha ekstrasistoliyasi, hamda bradikardiya, atrioventrikulyar blokada va Gis tutamining blokadasi kuzatilishi mumkin. Bu ko‘rinishlarning paydo bo‘lishi hamma vaqt ham keyinchalik kechiktirilgan kardiotoksiklikning rivojlanishini oldindan aytaolish (prognostik) omili bo‘lmaydi, ular kamdan-kam klinik ahamiyatli bo‘ladi va doksorubisin bilan davolashni bekor qilishni talab qilmaydi. Miokardning kechki (kechiktirilgan) shikastlanishi chap qorinchani chiqarib tashlash fraksiyasini klinik simptomlarsiz va/yoki dimlangan yurak yetishmovchiligining (DYUE) simptomlari (xansirash, o‘pka shishi, periferik shishlar, kardiomegaliya va gepatomegaliya, oliguriya, assit, ekssudativ plevrit, galop ritmi) bilan namoyon bo‘ladi. Shuningdek nim o‘tkir ko‘rinishlar (perikardit/miokardit) kuzatilishi mumkin. Antrasiklinlar chaqirgan kardiomiopatiyaning eng og‘ir shakli hayot uchun xavfli DYUE dir, u preparatning kumulyativ dozasini cheklovchi toksik omili hisoblanadi. Flebit, tromboflebit, tromboembolik asoratlar, shuningdek o‘pka arteriyasining emboliyasini (qator hollarda o‘lim bilan yakunlanadigan).
Ovqat hazm qilish tizimi tomonidan: anoreksiya, ko‘ngil aynishi, qusish, stomatit yoki ezofagit (og‘ir hollarda me‘da-ichak yo‘llarining shilliq qavatlarini yaralanishi rivojlanishi mumkin), og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatining giperpigmentasiyasi, qorin sohasida og‘riq, me‘da-ichak yo‘llaridan qon ketishlar, diatez, kolit. Qon zardobida umumiy bilirubin va «jigar» transaminazalari faolligini oshishi.
Siydik chiqarish tizimi tomonidan: doksorubisin yuborilganidan keyin 1-2 kun davomida siydikni qizil rangga bo‘yalishi.
Sezgi a‘zolari tomonidan: kon‘yunktivit, keratit, ko‘z yoshini oqishi.
Reproduktiv tizimi tomonidan: amenoreya (davolash tugatilgach ovulyasiyani tiklanishi yuz beradi, biroq muddatidan oldin menopauza bo‘lishi mumkin); oligospermiya, azoospermiya (qator hollarda spermatozoidlarning soni normal darajagacha tiklanadi; bu davolash tugatilganidan so‘ng bir necha yil o‘tgach yuz berishi mumkin).
Teri va teri qo‘shimchalari tomonidan: ko‘pchilik hollarda qaytuvchi to‘liq alopesiya rivojlanadi. Sochlarning o‘sishini qayta tiklanishi odatda preparatni yuborish to‘xtatilganidan so‘ng 1-3 oy o‘tgach boshlanadi. Shuningdek teri va tirnoqlarning giperpigmentasiyasi, fotosezuvchanlik, eshakemi, toshma, qichishish paydo bo‘lishi mumkin. Ayrim bemorlarda, oldin nur bilan davolash o‘tkazilgan, doksorubisin yuborilganidan keyin (odatda 4-7 kundan so‘ng) ta‘sirlangan terining o‘ta yuqori sezuvchanligi, pufaklar hosil bo‘lishi bilan eritemani paydo bo‘lishi, shish, kuchli og‘riq, nurlantirilgan maydonlarda nam dermatit aniqlangan.
Allergik reaksiyalar: teri toshmasi, dermatit, eshakemi, qo‘l va oyoq kaftlari terisining giperemiyasi, bronxospazm, anafilaksiya (kam).
Mahalliy reaksiyalar: ba‘zida infuziya o‘tkazilgan vena bo‘ylab eritematoz chiziqlar aniqlanadi, so‘ngra mahalliy flebit yoki tromboflebit paydo bo‘lishi mumkin. Shuningdek fleboskleroz rivojlanishi mumkin, ayniqsa, doksorubisin katta bo‘lmagan venaga qayta yuborilsa. Preparat atrofdagi to‘qimalarga tushgan holda mahalliy og‘riq, teri osti kletchatkasini og‘ir yallig‘lanishi va to‘qimalar nekrozi paydo bo‘lishi mumkin.
Arteriya ichiga yuborilganida: tizimli zaharliligiga qo‘shimcha me‘da va o‘n ikki barmoq ichakning yarasi kuzatilishi mumkin (ehtimol, preparatni me‘da arteriyasiga reflyuksi hisobiga); preparatni sklerozlovchi xolangit chaqirishi oqibatida o‘t yo‘llarining torayishiga olib kelishi mumkin.
Qovuqqa yuborilishida: sistit, siydikni qizil rangga bo‘yalishi.
Boshqalar: lohaslik, asteniya, isitma, qaltirash, yuzga issiqni quyilishi, siydik kislotasini ko‘p hosil bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘lgan giperurikemiya yoki nefropatiya, o‘tkir limfositar yoki mielositar leykozni rivojlanishi.
Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar
Quyidagilarda vena ichiga yuborish mumkin emas: yaqqol mielosupressiyada, yaqqol jigar yetishmovchiligida, og‘ir yurak yetishmovchiligi va anemiyalarda, yaqinda o‘tkazilgan miokard infarktida, chegara yig‘indi dozalarda boshqa antrasiklinlar yoki antrasendionlar bilan oldingi davolashda; suvchechakda, o‘rab oluvchi gerpesda.
Quyidagilarda qovuq ichiga yuborish mumkin emas: qovuq devoriga penetrasiyali invaziv o‘smalarda, siydik yo‘llarining infeksiyalarida, qovuqning yallig‘lanishida.
Ehtiyotkorlik bilan – me‘da va o‘nikki barmoq ichakning yara kasalligi, giperbilirubinemiya, oldin o‘tkazilgan nur bilan davolash yoki ximioterapiya, uratli nefrolitiaz (shu jumladan anamnezdagi), yurak kasalliklari (kardiotoksik ta‘siri pastroq yig‘indi dozalarda kuzatilishi mumkin), jigar yetishmovchiligi, o‘sma hujayralari bilan suyak ko‘migining infiltrasiyasi.
Dorilarning o‘zaro ta‘siri
Doksorubisin boshqa o‘smalarga qarshi dori vositalarining zaharliligini, ayniqsa mielotoksikligini va me‘da-ichak yo‘llariga zaharli ta‘sirini kuchaytirishi mumkin. Doksorubisin va potensial kardiotoksiklikka ega bo‘lgan boshqa sitotoksik preparatlar (masalan, 5-ftorurasil va/yoki siklofosfamid) bir vaqtda ishlatilganida, butun kurs davomida yurak faoliyatini sinchiklab nazoratini o‘tkazish talab qilinadi.
Doksorubisin fonida siklofosfamid chaqirgan gemorragik sistit ko‘rinishlarini kuchayishi va 6-merkaptopurinning gepatotoksikligi kuchayishi mumkin.
Streptozosin doksorubisinning yarim chiqarilish davrini oshiradi.
Doksorubisin miokard, shilliq qavatlar, teri va jigarga nurlantirish chaqirgan zaharli ta‘sirni kuchaytiradi.
Urikozurik, podagraga qarshi preparatlar nefropatiyani rivojlanish xavfini oshiradi.
Gepatotoksik preparatlar jigar faoliyatini yomonlashtirib, doksorubisinning zaharliligini oshishiga olib kelishi mumkin.
Doksorubisinni boshqa preparatlar bilan aralashtirish mumkin emas. Ishqoriy eritmalar bilan kontaktga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi, chunki bu doksorubisinni gidroliziga olib kelishi mumkin.
Geparin, deksametazon, gidrokortizon, natriy suksinati, aminofillin, sefalotin, 5-ftorurasil va o‘smalarga qarshi boshqa preparatlar bilan farmasevtik nomutanosib.
Tirik virusli vaksinalar bilan bir vaqtda qabul qilinganida, vaksina virusining replikasiya jarayonini jadallashishi, uning nojo‘ya/noxush samaralarini kuchayishi va/yoki vaksinani yuborishga javoban bemor organizmida antitelalarni ishlab chiqarilishini pasaytirishi mumkin.
Maxsus ko‘rsatmalar
Doksorubisin bilan davolash o‘smalarga qarshi preparatlarni qo‘llash tajribasiga ega bo‘lgan shifokorlar nazorati ostida o‘tkazilishi kerak.
Preparat bolalar ololmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach qo‘llanilmasin.
Dozani oshirib yuborilishi
Doksorubisinning dozasini o‘tkir oshirib yuborilishi og‘ir mielosupressiyaga (ko‘proq leykopeniya va trombositopeniyaga), me‘da-ichak yo‘llari tomonidan zaharli samaralarga olib kelishi, yurakning o‘tkir shikastlanishini chaqirishi mumkin.
Doksorubisinga antidot ma‘lum emas. Doza oshirib yuborilgan holda simptomatik davolash tavsiya qilinadi.
Chiqarilish shakli
5 ml yoki 30 ml dan nominal hajmli (I tur shishali) rangsiz shisha flakonlar. ETFE qatlamli xlorbutilkauchuk tiqin.
1 yoki 5 flakon (lar) 5 ml/30 ml (har biri) saqlovchi dastlabki paket.
Saqlash sharoiti
Quruq, yorug‘likdan himoyalangan joyda, 25°C dan yuqori bo‘lmagan haroratda. Muzlatilmasin!
Yaroqlilik muddati
2 yil.
Dorixonalardan berish tartibi
Resept bo‘yicha.