Ko-trimoksazol-Akri ko'rsatmalar
QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMA
KO-TRIMOKSAZOL-AKRI®
CO-TRIMOXAZOLUM
Preparatning savdo nomi: Ko-trimoksazol-Akri®
Ta‘sir qiluvchi modda (XPN): ko-trimoksazol [sulfametoksazol+trimetoprim]
Dori shakli: tabletkalar
Tarkibi:
Bir tabletka quyidagilarni saqlaydi:
faol moddalar: sulfametoksazol (100% moddaga qayta hisoblanganda) – 0,4 g va trimetoprim (100% moddaga qayta hisoblanganda) – 0,08 g;
yordamchi moddalar: kartoshka kraxmali, magniy stearati, krospovidon (kollidon CL-M), karboksimetilkraxmal natriy (kraxmalglikolat natriy).
Ta‘rifi: oq yoki krem tusli oq rangli, yassi silindrik, faskali tabletkalar. Tabletkalar riskaga ega.
Farmakoterapevtik guruhi: mikroblarga qarshi majmuaviy vosita
ATX kodi: J01YeYe01
Farmakologik xususiyatlari
Ko-trimoksazol – 5:1 nisbatdagi sulfametoksazol va trimetoprimdan tashkil topgan, kombinasiyalangan mikroblarga qarshi preparat.
Ko-trimoksazol – mikrob xujayralarida folatlarning biosintezini buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan keng bakterisid ta‘sirga ega ximioterapevtik vosita.
Sulfametoksazol digidrofolat kislotasining sintezini buzadi, trimetoprim esa digidrofolat kislotasini tetrogidrofolat kislotasiga aylanishiga to‘sqinlik qiladi. Shunday qilib ikkala komponent, mikroorganizmlarni purin birikmalarini sintezi uchun zarur bo‘lgan folat kislotasini, so‘ngra esa nuklein kislotalarining (RNK va DNK) hosil bo‘lish jarayonini buzadi. Bu oqsillar hosil bo‘lishini buzadi va bakteriyalarning nobud bo‘lishiga olib keladi.
Preparatning faolligi quyidagi mikroorganizmlarga nisbatan namoyon bo‘ladi: Staphylococcus aureus, Staphylococcus saprophyticus, Streptococcus pneumonie, Streptococcus agalactiae, Streptococcus viridians, shuningdek, Pneumocystis carinii, Salmonella spp. (shu jumladan, Salmonella typhi va Salmonella paratyphi), Shigella spp., Klebsiella spp., Proteus mirabilis, Proteus vulgaris, Enterobacter spp., Serratia spp., Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Morganella morganii, Yersinia spp., Brucella spp., Neisseria meningitides, Neisseria gonorrhoeae, Vibrio cholerae, Bacillus anthracis, Listeria spp., Nocardia asteroides, Bordetella pertussis, Enterococcus faecalis, Pasteurella spp., Francisella tularensis, Mycobacterium spp. (shu jumladan Mycobacterium leprae), Citrobacter spp., Enterobacter spp., Legionella pneumopnia, Providencia spp., Pseudomonas spp. (Ps. aeruginosa dan tashqari) ayrim turlari, Chlamidia spp. (shu jumladan Chlamidia trachomatis, Chlamidia psittaci); soda hayvonlar: Plasmodium spp., Toxoplasma gondii, patogen zamburug‘lar: Actinomyces israelii, Coccidioides immitis, Histoplasma capsulatum, Leishmania spp.
Preparatga chidamli: Corynebacterium spp., Pseudomonas aeruginosa, Mycobacterium tuberculosis, Treponema spp., Leptospira spp., viruslar.
Ichak tayoqchasini hayot faoliyatini susaytiradi, bu tiamin, riboflavin, nikotin kislotasi va boshqa V guruhi vitaminlarini ichakdagi sintezini kamayishiga olib keladi.
Farmakokinetikasi
Peroral qabul qilinganida so‘rilishi – 90%. Qonda maksimal konsentrasiyasiga 1-4 soatdan keyin erishadi.
Preparat organizmda yaxshi taqsimlanadi. Gematoensefalik to‘siqdan, yo‘ldosh to‘sig‘idan o‘tadi va ko‘krak sutiga o‘tadi. O‘pka va siydikda plazmadagi miqdoridan yuqori bo‘lgan konsentrasiyalarni hosil qiladi. Kamroq darajasida bronxial sekretda, qin ajralmalarida, prostata bezini sekreti va to‘qimasida, o‘rta quloq suyuqligida, orqa miya suyuqligida, safroda, suyaklarda, so‘lakda, ko‘zni suvsimon namligida, ko‘krak sutida, interstisial suyuqligida to‘planadi.
Oqsillar bilan bog‘lanishi sulfametoksazolda – 66%, trimetoprimda – 45% ni tashkil qiladi.
Sulfametoksazol va trimetoprim jigarda metabolizmga uchraydi. Sulfametoksazol asetillangan hosilalarini hosil qilib ko‘proq darajada metabolizmga uchraydi. Metabolitlari mikroblarga qarshi faollikka ega emas.
Buyraklar orqali metabolitlar ko‘rinishida (80% 72 soat davomida) va o‘zgarmagan shaklda (20% sulfametoksazol, 50% trimetoprim); ozgina miqdori – ichak orqali chiqariladi. Sulfametoksazolning yarim chiqarilish davri (T1/2) – 9-11 soat, trimetoprimniki – 10-12 soatni tashkil qiladi, bolalarda – ancha kam va yoshiga bog‘liq: bir yoshgacha – 7-8 soat. 1-10 yoshda – 5-6 soatni tashkil qiladi. Buyrak faoliyati buzilgan keksa pasientlarda T1/2 oshadi.
Qo‘llanilishi
Preparatga sezgir mikroorganizmlar chaqirgan quyidagi infeksion-yallig‘lanish kasalliklarida qo‘llanadi:
– nafas yo‘llarining infeksiyalari: bronxit (o‘tkir va surunkali), bronxoektatik kasalligi, krupoz pnevmoniya, bronxopnevmoniya, pnevmosit pnevmoniya, plevra empiemasi, o‘pka abssessi;
– LOR-a‘zolarining kasalliklari: o‘rta otit, sinusit, laringit, angina, faringit, tonzillit, skarlatina;
– siydik jinsiy a‘zolarining infeksiyalari: pielonefrit, pielit, epididimit, sistit, uretrit, salpingit, prostatit, gonoreya, yumshoq shankr, chov granulemasi;
– me‘da-ichak yo‘llarining infeksiyalari: dizenteriya, vabo, qorin tifi, paratif, salmonella tashuvchanlik, xolesistit, xolangit, E.coli ni enterotoksik shtammlari chaqirgan gastroenteritlar;
– teri va yumshoq to‘qimalarning infeksiyalari: akne, furunkulyoz, piodermiya, abssess va jarohat infeksiyalari;
– osteomielit (o‘tkir va surunkali) va boshqa osteoartrikulyar infeksiyalar;
– brusellyoz (o‘tkir), janubiy amerika blastomikozi, bezgak (Plasmodium faleiparum), toksiplazmoz (majmuaviy davolash tarkibida).
Qo‘llash usuli va dozalari
Ichga, yetarli miqdordagi suyuqlik bilan qabul qilinadi. Doza infeksiyaning kechishini og‘irligi va qo‘zg‘atuvchining sezgirligiga qarab shaxsiy ravishda belgilanadi.
Kattalar va 12 yoshdan oshgan bolalarga 2 tabletkadan sutkada ikki marta (har 12 soatda) buyuriladi. Og‘ir hollarda – 3 tabletkadan sutkada 2 marta. Surunkali infeksiyalarda tutib turuvchi doza – 1 tabletkadan sutkada 2 marta.
12 yoshgacha bo‘lgan bolalarga o‘rtacha sutkalik doza 1 kg tana vazniga 0,03 g sulfametoksazol va 0,006 g trimetoprim hisobida belgilanadi. 3 yoshdan 6 yoshgacha bo‘lgan bolalarga odatda ½ tabletkadan sutkada ikki marta (har 12 soatda), 6 yoshdan 12 yoshgacha 1 tabletkadan sutkada ikki marta (har 12 soatda) buyuriladi.
Davolash kursi 7 kundan 14 kungacha. Surunkali infeksiyalarda – kasallikni kechishiga qarab – uzoqroq muddat davom etadi. Buyrak faoliyati buzilgan bemorlarga (KK minutiga 15-30 ml) odatdagi dozaning ½ qabul qilish tavsiya etiladi.
Nojo‘ya ta‘sirlari
Nerv tizimi tomonidan: bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi; alohida hollarda – aseptik meningit, depressiya, apatiya, tremor, periferik nefritlar.
Nafas tizimi tomonidan: bronxospazm, o‘pka infiltratlari.
Ovqat hazm qilish tizimi tomonidan: ko‘ngil aynishi, qusish, anoreksiya, diareya, gastrit, qorinda og‘riq, glossit, stomatit, xolestaz, «jigar» transaminazalarini faolligini oshishi, gepatonekroz, soxtamembranoz enterokolit.
Qon yaratish tizimi tomonidan: leykopeniya, neytropeniya, trombositopeniya, agranulositoz, megaloblastik anemiya, pansitopeniya, polisitemiya.
Siydik chiqarish tizimi tomonidan: poliuriya, interstisial nefrit, buyrak faoliyatini buzilishi, kristalluriya, gematuriya, mochevina konsentrasiyasini oshishi, giperkreatininemiya, oliguriya va anuriyali toksik nefropatiya.
Tayanch-harakat apparati tomonidan: artralgiya, mialgiya.
Allergik reaksiyalar: qichishish,toshma, ko‘p shaklli eritema (shu jumladan, Stivens-Djonson sindromi), toksik epidermal nekroliz (Layell sindromi), eksfoliativ dermatit, allergik miokardit, tana haroratini oshishi, angionevrotik shish, sklerani giperemiyasi.
Boshqalar: gipoglikemiya, giperkaliemiya (yuqori dozalar buyurilganida), fotosensibilizasiya, quloqlarda shovqin (kam).
Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar
Sulfanilamidlarga, trimetoprimga va/yoki preparatning boshqa komponentlariga yuqori sezuvchanlik, homiladorlik, emizish davri, 3 yoshgacha bo‘lgan bolalar, glyukozo-6-fosfatdegidrogenaza yetishmovchiligi, jigar va/yoki buyrak yetishmovchiligi (kreatinin klirensi minutiga 15 ml dan kam), aplastik anemiya, V12 – yetishmovchiligi anemiyasi, agranulositoz, leykopeniya, bolalardagi giperbilirubinemiyada qo‘llash mumkin emas.
Ehtiyotkorlik bilan
Folat kislotasining yetishmovchiligida, bronxial astmada, qalqonsimon bezi kasalliklarida, buyrak yetishmovchiligida (kreatinin klirensi minutiga 15-30 ml), keksa yoshli pasientlarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llanadi.
Dorilarning o‘zaro ta‘siri
Preparatni trombsitopeniya (qon ketishi) rivojlanishi xavfi bo‘lganligi sababli tiazid diuretiklari bilan bir vaqtda qabul qilish tavsiya qilinmaydi.
Preparat bilvosita antikoagulyantlarning antikoagulyant faolligini, gipoglikemik vositalar va metotreksantning ta‘sirini oshiradi.
Ko-trimoksazol fenitoinni (uni T1/2 39% ga uzaytiradi), varfarinni jigar metabolizmi jadalligini pasaytirib, ularni samaradorligini kuchaytiradi.
Ko-trimoksazol peroral kontrasepsiyaning ishonchliligini pasaytiradi (ichak mikroflorasini susaytiradi va gormonal birikmalarni ichak-jigar sirkulyasiyasini kamaytiradi).
Rifampisin trimetoprimni yarim chiqarilish davrini qisqartiradi.
Preparatni bir haftada 25 mg yuqori dozalarda pirimetamin bilan bir vaqtda qo‘llanganda megaloblastik anemiya rivojlanishi xavfini oshiradi.
Ko-trimoksazolni indometasin bilan birga qo‘llash sulfametoksazolning qondagi darajasini oshiradi.
Ko-trimoksazolni prokainamid, amantadin bilan bir vaqtda qabul qilish qon plazmasida ko‘rsatilgan vositalar va trimetoprimning konsentrasiyasini oshirishga yordam beradi.
Benzokain, prokain va gidrolizi natijasida paraaminobenzoy kislotasi hosil bo‘ladigan boshqa dori vositalari preparatning samarasini pasaytiradi.
Diuretiklar (tiazidlar, furosemid va boshq.) va peroral gipoglikemik preparatlar (sulfonil mochevina hosilalari) orasida bir tomonda va mikroblarga qarshi sulfanilamidlar – boshqa tomondan kesishgan allergik reaksiyalar rivojlanishi mumkin.
Fenitoin, barbituratlar, paraminosalisil kislotasi (PASK) folat kislotasi yetishmovchiligini ko‘rinishlarini kuchaytiradi.
Salisil kislotasini hosilalari ko-trimoksazolning ta‘sirini kuchaytiradi.
Trimetoprim va digoksinni majmuada qabul qilish keksa odamlarda digoksinning qon plazmasidagi konsentrasiyasini oshirishi mumkin.
Ko-trimoksazol va zidovudin bir vaqtda qabul qilinganida gematologik buzilishlarning rivojlanishini xavfi oshishi mumkin.
Trisiklik antidepressantlar ko-trimoksazol bilan majmuada qabul qilinganida samaradorligi pasayishi mumkin.
Kolestiramin so‘rilishini pasaytiradi, shuning uchun uni ko-trimoksazol qabul qilinganidan keyin 1 soat o‘tgach yoki 4-6 soat oldin qabul qilish kerak.
Suyak ko‘migida qon yaratilishini susaytiruvchi dori vositalari mielosupressiya xavfini oshiradi.
Ko-trimoksazol va siklosporinni birga qabul qilish buyrak transplantasiyasini o‘tkazgan pasientlarning qon plazmasida kreatininning darajasini oshiradi.
Maxsus ko‘rsatmalar
Uzoq muddat (bir oydan ortiq) davolash kurslarida muntazam qonni taxlil qilish kerak, chunki gematologik o‘zgarishlar paydo bo‘lishi xavfi mavjud (ko‘proq asimptomatik). Bu o‘zgarishlar folat kislotasi (sutkada 3-6 mg) buyurilganida qaytuvchan bo‘lishi mumkin, bu preparatning mikroblarga qarshi faolligini deyarli buzmaydi.
Dastlabki folatlar yetishmovchiligiga gumon bo‘lgan bemorlarni davolashda maxsus ehtiyotkorlikka rioya qilish kerak. Shuningdek yuqori dozalarda uzoq muddat davolashda folat kislotasini buyurilishi maqsadga muvofiq.
Teri toshmalari yoki og‘ir kechuvchi diareyani paydo bo‘lishi, preparatni bekor qilish uchun ko‘rsatmadir.
Kristalluriyani oldini olish uchun chiqarilayotgan siydik hajmini yetarli hajmda tutib turish tavsiya qilinadi.
Buyraklarni filtrasion faoliyati pasayganida, sulfanilamidlarni toksik va allergik asoratlarini ehtimoli ahamiyatli darajada oshadi.
Shuningdek davolash fonida katta moqdorda paraaminobenzoy kislotasini saqlovchi – o‘simliklarni ko‘k qismini (gul karam, shpinat, dukkaklilar), sabzi, pomidor saqlovchi ovqat mahsulotlarini iste‘mol qilish maqsadga muvofiq emas.
Haddan tashqari quyosh va ultrabinafsha nurlanishidan saqlanish lozim.
Ko-trimoksazol Yaffe ishqoriy pikrinatini ishlatib kreatinin aniqlash reaksiyasini buzishi mumkin (kreatinin darajasini taxminan 10% ga oshiradi).
Nojo‘ya samaralar xavfi OITS li bemorlarda ancha yuqori.
Rezistent shtammlari keng tarqalganligi munosabati bilan, A-guruhi beta-gemolitik streptokokklar chaqirgan tonzillitlar va faringitlarda qo‘llash tavsiya qilinmaydi.
Buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan pasientlarda kaliy metabolizmini buzilishi va/yoki giperkaliemiyaning rivojlanishiga olib keluvchi dori preparatini majmuada qabul qilishda, qon plazmasida kaliy darajasining monitoringini o‘tkazish zarur.
Preparat bolalar olaolmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach qo‘llanilmasin.
Dozani oshirib yuborilishi
Simptomlari: ko‘ngil aynashi, qusish, ichak sanchig‘i, bosh aylanishi, bosh og‘rig‘i, uyquchanlik, depressiya, xushdan ketish, ongni chalkashishi, ko‘rishni buzilishi, isitma, gematuriya, kristalluriya; davomli doza oshirib yuborilishida – trombositopeniya, leykopeniya, megaloblast anemiya, sariqlik.
Davolash: preparatni bekor qilish, me‘dani yuvish (haddan tashqari dozani qabul qilgandan ikki soatdan kechikmasdan), siydikni nordonlashtirish trimetoprim chiqarilishini oshiradi, ko‘p miqdorda suyuqlik ichish, mushak ichiga 5-15 mg/sut kalsiy folinatini yuborish (trimetoprimning suyak ko‘migiga ta‘sirini bartaraf qiladi), zarurati bo‘lganida – gemodializ amalga oshiriladi.
Chiqarilish shakli
Tabletkalar 480 mg.
10 tabletkadan polivinilxlorid plyonka yoki laklangan bosma alyumin folgali kontur uyali o‘ramdi.
2 kontur uyali o‘ram qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnomasi bilan birga karton qutiga joylanadi.
Saqlash sharoiti
Quruq, yorug‘likdan himoyalangan joyda, 25oS dan yuqori bo‘lmagan haroratda.
Yaroqlilik muddati
4 yil.
Dorixonalardan berish tartibi
Resept bo‘yicha.
Chiqarish shakllari