Salbutamol

QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMA

SALBUTAMOL

SALBUTAMOL

Preparatning savdo nomi: Salbutamol/Salbutamol

Ta‘sir etuvchi modda (XPN): salbutamol

Dori shakli: ingalyasiya uchun dozalangan aerozol, suspenziya.

Tarkibi:

Bitta purkalganda ajralib chiqadigan doza quyidagilarni saqlaydi:

faol modda: 100 mkg salbutamol (sulfati ko‘rinishida);

yordamchi moddalar: norfluran (HFA 134a), etanol, olein kislotasi.

Tarifi: oq suspenziya

Farmakoterapevtik guruhi: beta₂-adrenoreseptorlarning selektiv agonisti.

ATX kodi: R03AS02.

Farmakologik xususiyatlari

Farmakodinamikasi

SALBUTAMOL preparatining ta‘sir etuvchi moddasi bo‘lib freon saqlanmaydigan suyultirilgan gazepropellentda (norfluranda) suspenziya holatiga keltirilgan mikronizasiya qilingan salbutamol sulfati hisoblanadi.

Salbutamol bronxlarning beta₂-reseptorlariga selektiv ta‘sirga ega bronxlarni kengayishini chaqiruvchi adrenergik beta-reseptorlarining agonisti hisoblanadi. Bronxlarni kengaytiruvchi ta‘siri ingalyasiyadan so‘ng bir necha minutdan keyin namoyon qiladi, 30-60 minutdan keyin maksimal darajaga erishadi. Odatda ta‘sir kamida 4 soat davom etadi. Ingalyasiya qilinganda preparatni bronxlarni kengaytiruvchi ta‘siri plazmadagi konsentrasiyasiga bog‘liq bo‘lmaydi.

Shuningdek adrenergik beta2-reseptorlarini agonistlari qovushqoq balg‘amni ajralib chiqishini yengillashtirib, mukosiliar klirensi kuchaytirishi isbotlangan.

Farmakokinetikasi

Ingalyasiya ko‘rinishida qo‘llanganda dozaning 10-20% quyi nafas yo‘llarigacha yetib boradi. Qolgan miqdori yetkazish tizimida ushlanib qoladi yoki og‘iz-halqumda cho‘kadi va u yerdan yutiladi. Preparatning yutib yuborilgan qismi me‘da-ichak yo‘llaridan so‘riladi va fenol sulfatiga qadar yaqqol tizim oldi metabolizmiga uchraydi. Preparatning nafas yo‘llarida cho‘kkan qismi o‘pka to‘qimasida va qon tomirlar tarmog‘ida so‘riladi, undan keyin jigarda metabolizmga uchraydi. Ammo o‘pkada metabolizmga uchramaydi. Asosan siydik bilan o‘zgarmagan holda va fenol sulfati ko‘rinishida chiqariladi. Preparatni unchalik katta bo‘lmagan qismi ahlat bilan chiqariladi. Vena ichiga yuborilgan salbutamolning yarim chiqarilish davri 4-6 soatni tashkil qiladi.

Vena ichiga, ichga yoki ingalyasion yo‘l bilan yuborilgan salbutamolning deyarli barcha dozasi 72 soat davomida chiqariladi. Salbutamolni plazma oqsillari bilan bog‘lanishi taxminan 10% ni tashkil qiladi.

Qo‘llanilishi

Bronxial astmada va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasallida (O‘SOK), shu jumladan surunkali bronxit va o‘pka emfizemasida qaytuvchan bronxokonstriksiyani simptomatik davolash.

Jismoniy zo‘riqish yoki allergen ta‘sirida chaqiriladigan astmani profilaktika qilish. Preparat birinchi navbatda astma simptomlarini yengillashtirish uchun ishlatiladi, bunda uni qo‘llash buyurishlar muddatini kechiktirishga va ingalyasion kortikosteroidlarni muntazam qo‘llashga olib kelmaydi.

Qo‘llash usuli va dozalari

Preparat faqat ingalyasion yuborish uchun mo‘ljallangan. Dozalar individual ravishda tanlanadi.

Kattalar va 12 yoshdan oshgan bolalar

Astma xurujlarini yengillashtirish: talab bo‘yicha 1-2 ingalyasiya.

Maksimal doza: sutkada 8 ingalyasiya.

Jismoniy yuklama yoki allergenni ta‘sirida chaqiriladigan astma simptomlarini profilaktika qilish: 2 ingalyasiya, simptomlarni rivojlanishini keltirib chiqaruvchi hodisadan 10-15 minut oldin.

12 yoshdan kichik bolalar

Astma xurujlarini yengillashtirish: talab bo‘yicha 1 ingalyasiya.

Maksimal doza: sutkada 8 ingalyasiya.

Jismoniy yuklama yoki allergenni ta‘sirida chaqiriladigan astma simptomlarini profilaktika qilish: 1 yoki agar talab qilinsa simptomlarni rivojlanishini keltirib chiqaruvchi hodisadan 10-15 minut oldin 2 ingalyasiya.

Qo‘llash usuli

Aerozol ingalyatorlar ko‘pincha noto‘g‘ri ishlatiladi. Shuning uchun ingalyator bilan to‘g‘ri foydalanishni o‘rganish va shifokorga borganda uni ishlatilishini to‘g‘riligini muntazam tekshirish muhim.

Bolalarda va aerozolni  ajralib chiqishi bilan nafas olishni sinxronizasiya qilinishi qiyin bo‘lgan pasientlarda SALBUTAMOLni Vortex^® speyseri yoki AeroChamber^® Plus bilan ishlatish mumkin.

Vortex^® speyseri yoki AeroChamber^® Plus bilan foydalanish bo‘yicha yo‘riqnoma qurilmada keltirilgan.

Qurilmani tayyorlash/qayta tayyorlash

Agar SALBUTAMOL ingalyatori birinchi marta ishlatilayotgan bo‘lsa yoki u 7 kun davomida yoki undan ko‘p ishlatilmagan bo‘lsa, uni ishlashini tekshirish talab qilinadi. Buning uchun qo‘llashdan oldin himoya qopg‘og‘ini yechish, ingalyatorni chayqatish va havoga ikki marta purkash kerak.

Ingalyatorni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma:

Iloji boricha ingalyatorni  tik turgan yoki o‘tirgan holatda ishlating.

1. Himoya qopqoqchasini oching. Mundshtukni ichki va tashki yuzasini tozaligiga ishonch hosil qiling.

2. Ingalyatorni ishlatishdan oldin bir necha sekund davomida yaxshilab chayqating.

3. Ingalyatorni vertikal holatda, ingalyator-uchligini pastga qaratib ushlang. Katta barmoq mundshtuk ostida joylashishi kerak. Keyin maksimal chuqur nafas chiqaring, ammo mundshtukka emas.
4. Mundshtukni tishlar orasida ushlab turing va lablarni zich siqing, uni tishlang.
5. Og‘iz orqali nafas olishni boshlab, aerozoldan preparatni ajralib chiqishi uchun ko‘rsatkich barmoqlar bilan ballonni bosing, tekis va chuqur nafas olishni davom ettiring.

6. Nafasni bir necha sekundga tutib turing yoki iloji boricha, mundshtukni og‘izdan chiqaring va ko‘rsatkich barmoqni ingalyatordan oling.
7. Agar ingalyasiyani qaytarish talab qilinsa, ingalyatorni yana vertikal holatda o‘rnating; 2-6 qadamlarni qaytarishdan oldin taxminan 30 sekund kutish kerak.
8. Ingalyasiyadan keyin changlarni va so‘rg‘ichlarni tushishidan saqlash uchun mundshtukni himoya qopqog‘ini yopish lozim. Qopqoqni zich qilib kiygazing.

Ingalyatorni tozalash

Chang bilan to‘lib qolishini oldini olish uchun ingalyatorni kamida haftada bir marta tozalash lozim. Agar ingalyator tiqilib qolgan bo‘lsa ham tozalash zarur.

Ingalyatorni tozalash uchun:

1. Plastik applikatordan metall balloni chiqarib oling va mundshtukdan himoya qopqog‘ini yeching.
2. Plastik applikatorni va himoya qopqog‘ini iliq suvda yuving. Preparatni qoldiqlarini mundshtukdan o‘tkir predmetlar, masalan igna bilan chiqarib tashlashga harakat qilmang. Suvga yumshoq yuvuvchi vositalarni qo‘shishingiz mumkin. Undan keyin himoya qopqog‘ini va plastik aplikatorni toza suvda chayqang va ularni quriting. Suv metall ballonga tushmasligi kerak.
3. Plastik applikator va himoya qopqog‘ini iliq joyda quritish uchun qoldiring.
4. Ularni yuqori harorat ta‘siridan ehtiyot qiling.
5. Quritilgandan keyin metall balloni qayta joyiga qo‘ying va himoya qopqog‘ini kiygazing.

Ingalyator ichidagini  tekshirish

Ingalyatorda preparat qoldig‘i borligini aniqlash uchun uni chayqating. Agar chayqatilganda suyuqlik aniqlanmasa SALBUTAMOL ingalyatorini ishlatmang.

Past haroratda ishlatilishi

Agar ingalyator 0ºS dan past haroratda saqlansa, ishlatishdan oldin uni kaftingiz orasida 2 minut davomida isiting, keyin chayqating va aerozolni 2 marta havoga purkang.

Nojo‘ya ta‘sirlari

Nojo‘ya samaralar tizim-a‘zolar sinflariga va rivojlanish tez-tezligiga muvofiq taqsimlangan. Nojo‘ya samaralar tez-tezligi bo‘yicha quyidagi toifalarga bo‘linishi mumkin: juda tez-tez (≥1/10), tez-tez (≥1/100 va <1/10), tez-tez emas (≥1/1000 va <1/100), kam hollarda (≥1/10000 va <1/1000), juda kam hollarda (<1/10000), tez-tezligi noma‘lum (mavjud  bo‘lgan ma‘lumotlar bo‘yicha paydo bo‘lish tez-tezligini aniqlashning iloji yo‘q).

Har bir tez-tezlikdagi guruhda nojo‘ya samaralar og‘irlikni kamayishi tartibida  keltirilgan.

Immun tizimi tomonidan buzilishlar

Juda kam hollarda: o‘ta yuqori sezuvchanlik reaksiyalari, shu jumladan angionevrotik shish, yurak yetishmovchiligi, bronxospazm, arterial gipotenziya, eshakemi.

Moddalar almashinuvi va oziqlanish jarayonlari tomonidan buzilishlar

Kam hollarda: gipokaliemiya.

Nerv tizimi tomonidan buzilishlar

Tez-tez: tremor, bosh og‘rig‘i

Juda kam hollarda: giperfaollik, uyquni buzilishi, ta‘sirchanlik, gallyusinasiyalar.

Yurak tomonidan buzilishlar

Tez-tez: taxikardiya, tez-tez emas: kuchli yurak urishi,

Juda kam hollarda: yurak aritmiyalari (masalan, yurak bo‘lmachalari fibrillyasiyasi, supraventrikulyar taxikariiya va ekstrasistoliya), tez-tezligi noma‘lum: miokard ishemiyasi.

Nafas tizimi, ko‘krak qafasi va ko‘ks oralig‘i a‘zolari tomonidan buzilishlar

Juda kam hollarda: paradoksal bronxospazm.

Me‘da-ichak yo‘llari tomonidan buzilishlar

Tez-tez emas: og‘iz bo‘shlig‘i va tomoqni ta‘sirlanishi.

Suyak-mushak tizimi va biriktiruvi to‘qimalari tomonidan buzilishlar

Tez-tez: mushaklarni tirishishlari.

Beta₂-agonistlar uchun tipik bo‘lgan: mushak tremori va kuchli yurak urishi kabi nojo‘ya samaralar odatda davolanishni boshida paydo bo‘ladi va odatda dozaga bog‘liq hisoblanadi.

Boshqa ingalyasion preparatlar kabi Salbutamol hushtaksimon nafasni to‘satdan kuchayishi bilan kechadigan paradoksal bronxospazmni keltirib chiqarishi mumkin. Bunday hollarda preparatni boshqa dori shaklini yoki boshqa tez ta‘sir etuvchi ingalyasion bronxodilyatatorni qo‘llash lozim. SALBUTAMOL preparatini qo‘llashni darhol bekor qilish zarur. Pasientni holatini baholash va zarur bo‘lganda boshqa davolashni buyurish kerak.

Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar

Preparatning ta‘sir etuvchi va yordamchi moddalariga yuqori sezuvchanlikda qo‘llash mumkin emas.

Dorilarning o‘zaro ta‘siri

Ksantin hosilalarini, sterioidlarni yoki diuretiklarni bir vaqtda qo‘llanganda gipokaliemiya kuchayishi mumkin.

Bronxial astma bilan xastalangan pasientlarda beta-blokatorlarni buyurish og‘ir bronxospazmni rivojlanish xavfi bilan bog‘liq. Shuningdek SALBUTAMOLni odatda  noselektiv beta-blokatorlari bilan birga buyurish mumkin emas.

Salbutamolni qabul qilayotgan pasientlarda galogen saqlovchi anestetiklarni buyurilganda (galotan, metoksifluran yoki enfluran kabi) og‘ir yurak aritmiyalarini va gipotenziyani rivojlanish xavfi mavjud. Agar galogen saqlovchi anestetiklar yordamida  anesteziyani o‘tkazish rejalashtirilganda SALBUTAMOLni anesteziyani o‘tkazishdan oldin kamida 6 soat davomida ishlatmaslik kerak.

Monoaminooksidaza ingibitorlari va trisiklik antidepressantlar yurak-qon tomir tizimi tomonidan noxush samaralarni paydo bo‘lish xavfini oshirishi mumkin. SALBUTAMOL preparatini qo‘llash chaqirgan gipokaliemiya digoksin – induksiyalangan aritmiyalarni rivojlanishiga moyillikni oshirishi mumkin.

Maxsus ko‘rsatmalar

Bronxial astmani davolash odatda pasientni ehtiyojiga moslashtirilgan dastur bo‘lib, bunda pasientni o‘tkazilgan davolashga bo‘lgan javob reaksiyasi klinik va tashqi nafas faoliyatini ko‘rsatkichlari yordamida nazorat qilinishi kerak. Beta₂-agonistlariga doimiy oshib boradigan ehtiyoj astmani zo‘rayishini ko‘rsatadi va davolashni qayta ko‘rib chiqishni talab qiladi. Doimiy kechuvchi bronixial astmasi bo‘lgan pasientlarda  bronxodilatatorlarni monoterapiya yoki asosiy davolash vositasi sifatida ishlatmaslik kerak.

SALBUTAMOL quyidagi holatlarda ehtiyotkorlik bilan va uni qo‘llash uchun aniq ko‘rsatmalarga rioya qilib ishlatish kerak:

• yurak tomonidan og‘ir buzilishlar, ayniqsa yaqinda o‘tkazilgan miokard infarkti;
• yurak ishemik kasalligi, gipertrofik obstruktiv kardiomiopatiya va taxiaritmiya;
• og‘ir va davolanmagan gipertenziya;
• anevrizma;
• nazorat qilinishi qiyin bo‘lgan qandli diabet;
• feoxromasitoma;
• nazorat qilib bo‘lmaydigan gipertireoz;
• davolanmagan gipokaliemiya.

Simpatomimetiklar, shu jumladan SALBUTAMOL qo‘llanganida yurak-qon tomir tizimi tomonidan nojo‘ya samaralar paydo bo‘lishi mumkin. Kam hollarda beta-agonistlarni qo‘llanishi bilan bog‘liq miokard ishemiyasini paydo bo‘lishi to‘g‘risida xabarlar bor. Yurakni og‘ir yondosh kasalliklari (masalan, yurakni ishemik kasalligi, aritmiya, yoki og‘ir yurak yetishmovchiligi bilan) bo‘lgan SALBUTAMOL qo‘llayotgan pasientlar ko‘krakda og‘riq yoki boshqa zo‘rayish simptomlari paydo bo‘lganida shifokorga murojaat qilishlari kerakligi to‘g‘risida ogohlantirilishlari kerak. Nafasni qiyinlashishi va ko‘krakda og‘riq kabi simptomlarni ayniqsa sinchiklab baholash kerak, chunki ular ham respirator, ham kardial kelib chiqishga ega bo‘lishlari mumkin.

Ksantin hosilalarini, steroidlarni yoki diuretiklarni bir vaqtda qo‘llanganda, shuningdek gipoksiya paydo bo‘lganida gipokaliemiya chuqurlashishi mumkin. Shunday qilib, xavf guruhi pasientlarda, shuningdek bronxial astmani SALBUTAMOLni aerozol ingalyasiya uchun ko‘rinishida yuqori dozalari bilan davolanganda qonda kaliyni darajasini nazorat qilish lozim.

Beta₂-agonistlari giperglikemiya chaqirishi mumkin bo‘lganligi tufayli SALBUTAMOL preparatini qandli diabet bilan xastalangan shaxslarda qo‘llanganda, qonda glyukozani darajasini qo‘shimcha nazorat qilish lozim.

Noselektiv beta-blokatorlar salbutamolni ta‘sirini bostirishi mumkin. Bronxial astma bilan xastalangan pasientlarda beta-blokatorlarni qo‘llash og‘ir bronxospazmni paydo bo‘lish xavfi bilan bog‘liq. Shunday qilib, SALBUTAMOL va noselektiv beta-blokatorlar odatda bir vaqtda buyurilmasligi kerak.

Astmani nazoratini to‘satdan va kuchayib boruvchi yomonlashuvi hayot uchun xavfli bo‘lishi mumkin. Pasientlar SALBUTAMOLni ta‘siri pasayganda shifokorga murojaat qilishlari kerak, chunki takror ingalyasiya qilinishi boshqa muhim davolashni buyurish muddatini kechiktirish uchun sabab bo‘lmasligi kerak. Bunday holatlarda kortikosteroidlarni yuqori dozalari bilan davolashni ko‘rib chiqish kerak.

Boshqa ingalyasion preparatlari kabi, SALBUTAMOL hushtaksimon nafasni kuchayishi bilan kechadigan paradoksal bronxospazmni keltirib chiqishi mumkin. Bunday hollarda preparatni darhol bekor qilish va boshqa davolashni buyurish lozim.

SALBUTAMOL preparatni qo‘llash dopingga testini ijobiy natijalariga olib kelishi mumkin. Ushbu preparatni doping sifatida ishlatish sog‘liqni yomonlashishiga olib kelishi mumkin.

Homiladorlik va emizish dvri

Hayvonlarda reproduktiv toksiklik aniqlangan. Homilador ayollarda preparatni qo‘llash xavfsizligi aniqlanmagan. Preparatni homiladorlik vaqtida faqat mutloq zarur bo‘lgandan tashqari holatlarda qo‘llash mumkin.

Odamda salbutamolni ko‘krak sutiga kirish ehtimoli tufayli, uni emizikli ayollarga qo‘llash masalasini sinchiklab ko‘rib chiqish kerak. Emizikli chaqaloqlar uchun bo‘lgan xavfni istisno qilish mumkin emas. Yoki emizishni, yoki salbutamol bilan davolashni to‘xtatish to‘g‘risidagi qarorni ona uchun kutilayotgan foyda va bola uchun emizishdan bo‘lgan foydani baholagandan keyingina qabul qilinadi.

Transport vositalarini boshqarish va boshqa mexanizmlar bilan ishlash qobiliyatiga ta‘siri

Tekshirilmagan.

Preparat bolalar ololmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach qo‘llanilmasin.

Dozani oshirib yuborilishi

Dozani oshirib yuborilishida yuqorida sanab o‘tilgan nojo‘ya samaralar to‘satdan paydo bo‘lishi va ular yaqqol namoyon bo‘lishi mumkin.

Tipik simptomlar bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: taxikardiya, kuchli yurak urishi, yurak aritmiyasi, qo‘zg‘alish, uyquni buzilishi, ko‘krak qafasida og‘riq va og‘ir tremor, ayniqsa qo‘llarni, shuningdek tananing hamma qismining tremori.

Me‘da-ichak yo‘llari tomonidan: ayniqsa preparat ichga tushganida yuzaga kelgan intoksikasiya tufayli shikoyatlar, shu jumladan ko‘ngil aynishi paydo bo‘ladi.

Ba‘zida salbutamolni haddan ziyod dozalarini qabul qilingandan keyin psixotik reaksiyalar kuzatilgan. Salbutamol dozasini oshirib yuborilishi sababli kaliyni hujayra ichki bo‘shlig‘iga o‘tishi aniqlangan, bu gipokaliemiyaga va giperkaliemiyaga olib kelgan.

Dozani oshirib yuborilishining davolash asosan simptomatik hisoblanadi. Quyidagi tadbirlarni o‘tkazish tavsiya qilinadi:

• Preparatni haddan ziyod miqdori yutib yuborilganda me‘dani yuvishni o‘tkaziladi. Preparatni so‘rilishini faollashtirilgan ko‘mir va surgi vositalari yordamida kamaytirish mumkin.
• Yurak tomonidan simptomlar kardiselektiv beta-blokatorlarni qo‘llash bilan bartaraf qilinadi. Bunda bronxial astma bilan xastalangan pasientlarda bronxospazmni paydo bo‘lish yuqori xavfini hisobga olish kerak.
• Yurak funksiyasini nazorat qilish uchun EKG ni nazorati ko‘rsatilgan.
• Yaqqol arterial gipotenziya paydo bo‘lganida hajmni to‘ldirish tavsiya qilinadi (masalan, plazma o‘rnini bosuvchi vositalar).

Gipokaliemiyani rivojlanish ehtimolini e‘tiborga olish lozim. Elektrolit muvozanatini muvofiq nazorati va zarur bo‘lganida uni muvofiqlashtirish tavsiya qilinadi. Bundan tashqari gipokaliemiyani, giperlipidemiyani yoki ketonemiyani chaqirishi mumkin bo‘lgan har qanday preparatlar bilan oldingi davolashni hisobga olish kerak.

Chiqarilish shakli

Dozalovchi klapani va plastik applikatori bo‘lgan alyumin ballon.

200 ingalyasiya uchun mo‘ljallangan 1 ingalyator (8,5 g aerozol ingalyasiya uchun ekvivalent suspenziya) va qo‘llash uchun yo‘riqnomasi bilan birga karton qutida.

Saqlash sharoiti

30^oS dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin.

Ingalyator gorizontal holatda yoki mundshtukini pastga qaratgan holatda saqlansin.

Ballonda bosim ostidagi suyuqlik saqlanadi. Ballonni 50^oS dan yuqori haroratni ta‘siriga, xatto qisqa muddatga bo‘lsa ham tushirmang.

Yuqori harorat, bevosita quyosh nurlarini ta‘siridan va muzlab qolishidan himoya qiling.

Ballonni teshmang, xatto u bo‘sh bo‘lsa ham.

Yaroqlilik muddati

2 yil.

Dorixonalardan berish tartibi

Resept buyicha beriladi.