Fosfatidilxolin (fosfolipidlarning asosiy komponenti) hujayra va hujayra ichidagi membranalarning asosiy tarkibiy elementi bo'lib, shikastlanganda ularning tuzilishi va funksiyalarini tiklashga qodir, sitoprotektiv ta'sir ko'rsatadi. Fosfatidilxolinning bir qismi xolinga ajralib atsetilxolin sintezida ishtirok etadi, diqqat, xotira va fikrlash kabi muhim funksiyalarni rag'batlantiradi. Neyronlar orasidagi aloqalarni ta'minlaydi va asab impulslarining uzatilishini yaxshilaydi.
Fosfatidil guruhi sfingomiyelin sintezida ishtirok etadi, bu miyelin kabi markaziy asab tizimi uchun zarurdir. Fosfatidilxolin va shunga mos ravishda sfingomiyelin yetishmovchiligi bolaning aqliy rivojlanishini orqada qolishiga va markaziy asab tizimining kasalliklarini keltirib chiqaradi.
Ginkgo biloba - miya qon aylanishini kuchaytiradi, miyada metabolizmni yaxshilaydi, kislorod va glyukozadan foydalanishni ko'paytiradi, Markaziy asab tizimidagi mediatorlarini ishini normallashtiradi. Erkin radikallarning shakllanishiga va hujayra membranalari lipidlarining peroksidlanishiga to'sqinlik qiladi. Nerv sinapslarida neyromediatorlar (noradrenalin, dopamin, atsetilxolin) chiqarilishini, qayta so'rilishini normallashtiradi. Axborot va xotirani idrok etish tezligini oshiradi, kognitiv qobiliyatlarga foydali ta'sir ko'rsatadi, aqliy zo’riqish kamaytirishga yordam beradi, miyada neyromediatorlar va energiya almashinuvini normallashtiradi, antioksidant faollikka ega. Miya hujayralari tomonidan glyukoza so'rilishini yaxshilash, asab hujayralarining kislorod tanqisligiga (gipoksiya) chidamliligini oshirish, hujayralarini nobud bo’lishidan himoya qilish, qon reologiyasini yaxshilash, miya funksiyalariga foydali ta'sir ko'rsatish orqali energiya almashinuvini yahshilaydi: aqliy faoliyatni faollashtiradi, xotira va uyquni yaxshilaydi, bosh aylanishi va quloqdagi shovqini bartaraf etadi.
γ -aminomoy kislotasi - markaziy to ‘rmozlanish jarayonlarida ishtirok etadigan asosiy neyromediator. Bu miyani qon bilan ta'minlashni yaxshilaydi, energiya jarayonlarini faollashtiradi va glyukozadan foydalanishni yaxshilaydi. Maxsus GAMK- ergik retseptorlari A va B turlari bilan o'zaro ta'sir qiladi. Fikrlash samaradorligini oshiradi, xotirani yaxshilaydi, o'rtacha psixostimulyator, antigipoksik va antikonvulsant ta'sirga ega. Miyada qon aylanishini buzilganidan keyin nutq va harakat funksiyalarini tiklashga yordam beradi.
Koenzim Q10 (ubixinon) – energiya almashinuvini yaxshilashga yordam beradigan vitaminga o'xshash modda.U ko'plab kasalliklarning sababi bo'lgan erkin radikallarni faol ravishda bartaraf etadi va shu bilan antioksidant xususiyatlarga ega. Ubixinon oksidlovchi stress, yuqori aqliy va psixologik stress tufayli kelib chiqadigan kognitiv buzilishlar va nevrologik kasalliklarni oldini olishda, bolalarda rivojlanishning orqada qolishda tavsiya etiladi.
L-karnitin vitaminga o'xshash moddadir, u yog ' kislotalarini hujayralar mitoxondriyasiga yetkazib berishni ta'minlaydi, u erda ular energiya ishlab chiqarish uchun parchalanadi.Lipolitik ta'sir tufayli samaradorlikni oshiradi, o'sishni tezlashtiradi, mushak hajmini ko'payishiga. Neyrotrofik ta'sirga ega, zararlangan hududni cheklaydi va asab to'qimalarining tuzilishini tiklaydi. Jismoniy va ruhiy charchoq alomatlarining og'irligini pasaytiradi, asab va yurak hujayralarini tiklovchi ta'sirga ega, ishemiyaga qarshi ta'sirga ega, xolin va atsetilxolin, glutamin kislota sintezini oshirish orqali sinaps va aksonlardan nerv impulslarini uzatishini yaxshilaydi. Hujayrali immunitetini kuchaytiradi. Surunkali intoksikatsiya bor bemorlarda asab tizimining funksional buzilishlarini bartaraf qiladi,to’r parda tomirlardagi distrofik o'zgarishlarni to’xtatadi.
L-arginin shartli almashtirib bo’lmaydigan aminokislotadir, uning xisobiga neyron aloqalari faollashadi, bu esa kognitiv va aqliy qobiliyatlarga ijobiy ta'sir qiladi. Arginin tashvish, asabiylashish va stressning namoyon bo'lishini kamaytiradi.
L-valin almashtirib bo’lmaydigan aminokislotadir, asab tolalarining miyelin qobig'ini himoya qiladi,kayfiyat hissi uchun javob beradigan serotonin darajasining pasayishiga to'sqinlik qiladi. Valin aqliy faoliyatni yahshilaydi va koordinasiyani saqlashda muhim rol o'ynaydi.
L-gistidin-miyelin qobig'ida joylashgan aminokislota, stressli vaziyatlarga qarshilikni oshiradi. Gistidin to'qimalarni tiklanish jarayoniga yordam beradi, immunitetni saqlash uchun muxum va nurlanishga qarshi himoyalovchi ta'siriga ega.
L-glitsin- U miya va asab tizimidagi metabolik jarayonlarni yaxshilaydigan, markaziy asab tizimidagi himoyaviy tormozlanish jarayonlarini normallashtiradigan va faollashtiradigan, psixoemotsional stressni kamaytiradigan, aqliy ish faoliyatini yaxshilaydigan, xotira va o'rganish qobiliyatini yaxshilaydigan aminokislotadir. Glitsin nootropdir. Glitsin yetishmovchiligi birinchi navbatda energiya ishlab chiqarish yetishmasligiga va surunkali charchoqga olib keladi.
L-lizin almashtirib bo’lmaydigan aminokislota bo'lib, tashvish va depressiya sindromini bartaraf uchun ishlatiladi. U retseptorlari bilan bog'lanadi va tashvishni oldini oladi. Bundan tashqari, modda stressni keltirib chiqaradigan reaksiyalarga ta'sir qiladi. Diqqatni oshiradi.
L-prolin-aminokislota markaziy asab tizimini tormozlovchi yordamchi GAMK funktiyalarini bajaradi. Prolin Daun kasalligi, aqliy zaiflik va xotira buzilishida ko'rsatiladigan yangi avlod neyroleptiklarini yaratish uchun asos bo'ldi. Prolin yordamida siz o'qitish samaradorligini sezilarli darajada oshirishingiz mumkin.
L-tirozin aminokislota bo'lib, miya faoliyatini rag'batlantiradi, kontsentrasiyani oshiradi, depressiya va stress ta'siriga qarshi kurashishda yordam beradi. Tirozin noradrenalin va dopamin neyrotransmitterlarini kuchaytirib, kayfiyatni tartibga solishda ishtirok etadi. Tirozin yetishmovchiligi noradrenalin yetishmovchiligiga olib keladi, bu esa o'z navbatida depressiyaga olib keladi.
L-treonin-asab tizimining ishlashi uchun zarur bo'lgan almashtirib bo’lmaydigan aminokislota, organizmning stressga chidamliligini va uning energiya zaxiralarini oshiradi. Kognitiv qobiliyatlarni yaxshilaydi, kayfiyatni yaxshilaydi, immunitetni mustahkamlaydi.U o'qish davrida aqliy zo’riqishlarda ishlatiladi. Treonin GAMK tormozlovchi mediatorini shakllantirish manbai hisoblanadi. Psixoemotsional holatlarga foydali ta'sir ko'rsatadi va depressiyaning ayrim turlari uchun qarshi vosita sifatida ishlatiladi, miyada asab impulsining uzatilishini tartibga soladi. Treonin o’zini yahshi hiss qilishni yaxshilaydi va motivasiyani oshiradi, asab taranglikni yengillashtiradi, asab tizimini haddan tashqari stressdan tezroq tiklashga yordam beradi, kognitiv funksiyalarni yaxshilaydi. U antidepressant ta'sirga ega va asab impulslarining miyaga uzatilishini tartibga soladi.
L-triptofan - almashtirib bo’lmaydigan aminokislotadir, inson tanasida to'g'ridan-to'g'ri serotonin - neyrotransmitterga aylanadigan. Organizmda triptofan yetishmovchiligi depressiya, tashvish, uyqusizlik, diqqat buzilishi, giperaktivlik, migren, bosh og'rig'i keltirib chiqaradi. U miyaning meyorda ishlashi va uyquni yahshilash uchun muhim rol o'ynaydi.
B vitaminlari asab tizimining turli tuzilmalarining normal faoliyatini ta'minlaydigan biokimyoviy jarayonlarda faol ishtirok etadi.
Vitamin PP (niasin) neyromediatorlarning sintezida ishtirok etadi, serotonin, uyqu va kayfiyat yahshilaydi. B3 vitamini tanadagi xolesterin va yog ' miqdorini kamaytiradi, qon tomirlarini kengaytiradi. Migrenda yordam beradi.
Biotin miya faoliyatini rag'batlantiradi, diqqatni yaxshilaydi, aqliy faoliyatni rag'batlantiradi va ma'lumotni eslab qolish qobiliyatini oshiradi.
Vitamin B9 (foliy kislotasi)
qisqa va uzoq muddatli xotirani saqlash va qisman tiklashga imkon beradi,
yodlashga yordam beradi va fikrlash tezligiga bevosita ta'sir qiladi. Folik
kislota miyaning to'g'ri ishlashi uchun zarurdir va aqliy va hissiy
salomatlikda muhim rol o'ynaydi. Organizmning genetik materiali bo'lgan DNK va
RNK ishlab chiqarishda ishtirok etadi. Folik kislota aminokislotalar, miyelin
sintezida ham ishtirok etadi va dopamin, epinefrin, noradrenalin va serotonin neyromediatorlarini
sintez qilish uchun zarurdir. Bu aqliy jarayonlarni tezlashtirishga yordam
beradi, serotonin ishlab chiqarishga yordam beradi va faol o'sish davrida
foydalidir.
