DIROTON tabletkalari 20mg N28

Ҳар бир таблетка қуйидагиларни сақлайди:
5 мг ли таблеткалар
фаол модда: ҳар бир таблеткада 5 мг лизиноприл (5,44 мг лизиноприл дигидрати кўринишида);
ёрдамчи моддалар: магний стеарати, тальк, маннит, маккажўхори крахмали, кальций гидрофосфат дигидрати.
10 мг ли таблеткалар
фаол модда: ҳар бир таблеткада 10 мг лизиноприл (10,89 мг лизиноприл дигидрати кўринишида);
ёрдамчи моддалар: магний стеарати, тальк, маннит, маккажўхори крахмали, кальций гидрофосфат дигидрати.
20 мг ли таблеткалар
фаол модда: ҳар бир таблеткада 20 мг лизиноприл (21,77 мг лизиноприл дигидрати кўринишида);
ёрдамчи моддалар: магний стеарати, тальк, маннит, маккажўхори крахмали, кальций гидрофосфат дигидрати.

Таъсир механизми
Лизиноприл пептидил дипептидаза ферментини ингибиторидир. У ангиотензин айлантирувчи ферментини (ААФ) ингибиция қилади, ангиотензин Iни вазоконстриктор пептидга, ангиотензин-IIга айланишини тезлаштиради. Ангиотензин-II шунингдек буйрак усти бези пўстлоғининг секрециясини рағбатлантиради. ААФ ингибиция қилиниши ангиотензин концентрациясини пасайишига олиб келади, буни натижасида вазопрессор фаоллик пасаяди ва альдостеронни секрецияси камаяди. Охиргини пасайиши қонда калий миқдорини ошишига олиб келиши мумкин.

Лизиноприл-сульфгидрил гуруҳини сақламаган ААФ ингибитори, ичга қабул қилинганда фаол.
Сўрилиши
Ичга қабул қилинганидан сўнг тахминан 7 соатдан кейин қон зардобида лизиноприлни максимал концентрацияси кузатилади, бунда ўткир миокард инфаркти бўлган пациентларда қон зардобида максимал концентрацияга эришиш вақтини бироз ошишига тенденция аниқланган. Сийдик билан чиқарилиши тўғрисидаги маълумотларга асосан лизиноприлни текширилган дозалар диапозонида (5 дан 80 мг гача) ўртача сўрилиш даражаси тахминан 25% ташкил қилади, турли пациентларда ўзгарувчанлиги 6 дан 60% гачани ташкил қилади.
Юрак етишмовчилиги бўлган пациентларда лизиноприлни мутлоқ биокираолишлиги тахминан 16% гача пасаяди. Лизиноприлни сўрилиши овқатни қабулига боғлиқ эмас.
Тақсимланиши
Лизиноприл айланиб юрувчи ангиотензин айлантирувчи фермент (ААФ) дан ташқари қон зардоби оқсиллари билан боғланмайди. Каламушлардаги текширишлар лизиноприлни гематоэнцефалик тўсиқ орқали деярли ўтмаслигини кўрсатади.
Чиқарилиши
Лизиноприл метаболизмга учрамайди ва сийдик билан ўзгармаган ҳолда чиқарилади. Кўп марта қўлланганда самарали ярим чиқарилиш даври 12,6 соатни ташкил қилади. Креатинин клириенси соғлом кўнгиллиларда тахинан минутига 50 млни ташкил қилади.
Қон зардобида концентрацияни пасайиши узайтирилган терминал фазага эга, бу организмда препратни тўпланишига ёрдам беради. Ушбу терминал фаза эҳтимол ААФ билан ва дозага нопропорционал тўйинган боғланишини акс эттиради.
Жигар функциясини бузилиши
Жигар циррози бўлган пациентларда жигар функциясини бузилиши лизиноприлни сўрилишини пасайишига (сийдик билан чиқарилиши бўйича маълумотларга мувофиқ тахминан 30% га) олиб келган, аммо соғлом кўнгиллилар билан солиштирилганда клиренсини пасайиши туфайли препаратни таъсири узаяди (тахминан 50% га).
Буйрак функциясини бузилиши
Буйрак функциясини бузилиши лизиноприлни чиқарилишини пасайтиради, аммо бу пасайиш калавали фильтрация тезлигини минутига 30 млдан камни ташкил қилганда клиник аҳамиятли бўлади. Енгил ва ўртача буйрак етишмовчилигида (креатинин клиренси минутига 30млдан 80млгача), AUC ўртача қиймати фақат 13% га ошади, бу вақтда оғир буйрак етишмовчилигидаги каби. (креатинин клиренси минутига 5 дан
30 млгача) AUC ўртача қийматини 4,5 марта ошиши кузатилади. Лизиноприл организмдан гемодиализ орқали чиқарилиши мумкин. 4 соатлик гемодиализдан кейин лизиноприлни қон плазмасидаги концентрацияси ўртача 60% га, диализ клириенси эса минутига 40 дан 55 млгачани ташкил қилади.
Юрак етишмовчилиги
Юрак етишмовчилиги бўлган пациентлар соғлом кўнгиллилар билан солиштирилганда қон плазмасида лизиноприлни катта концентрациясига эга (AUC тахминан 25% га ошади), аммо сийдик билан чиқарилиши тўғрисидаги маълумотларга асосан уларда лизиноприлни сўрилиши соғлом пациентлар билан солиштирилганда тахминан 16% га пасаяди.



Педиатрик популяция
Болаларда ва ўсмирларда лизиноприлни фармакокинетик профили катталарни популяциясидаги билан ўхшаш. Болалардаги бу тадқиқотларда AUC ва Cmax қиймати катталар учун олингандагилар билан солиштирарли.
Кекса пациентлар
Кекса ёшли пациентларда ёшроқ пацентлар билан солиштирилганда лизиноприлни қон плазмасида юқори концентрацияси ва эгри ости майдони учун “қон плазмасидаги концентрацияси - вақт” янада юқори (тахминан 60% га катта) қиймати кузатилади.

Қуйидаги ножўя самаралар лизиноприл ва бошқа ААФ ингибиторларини қўлланганда қуйидаги тез-тезликда кузатилган:

Жуда тез-тез (1/10)

Тез-тез (1/100дан <1/10гача)

Тез-тез эмас(1/1,000дан <1/100гача)

Кам ҳолларда (1/10 000 дан <1/1,000 гача)

Жуда кам ҳолларда (<1/10 000дан)

Тез-тезлиги номаълум (мавжуд маълумотларга кўра аниқлаш мумкин эмас)

*Бир ёки қуйидаги симптомлардан бир қанчасини ўз ичига олиши мумкин бўлган симптомкомплекс тўғрисида хабар қилинган: иситма, васкулит, миалгия, артралгия, артрит, ижобий реакция антинуклеар антитанага ижобий реакция (АНА), эритроцитларни чўкиш тезлигини ошиши (ЭЧТ), эозинофилия ва лейкоцитоз, тери тошмаси, фотосенсибилизация, ёки тери томонидан бошқа ўзгаришлар.

Болалар

Клиник тадқиқотлардан олинган хавфсизлик бўйича маълумотлар лизиноприлни умуман артериал гипертензияли болаларда яхши ўзлаштирилишидан далолат беради ва бу ёш гуруҳида хавфсизлик профили катта пациентлардаги билан солиштирарли.

Тахмин қилинадиган нохуш дори реакциялари тўғрисида хабарлар

Дори препаратини рўйҳатдан ўтказилгандан кейин тахмин қилинадиган нохуш дори реакциялари тўғрисидаги хабарлар катта аҳамиятга эга. Улар дори препаратни фойда/хавф нисбатини баҳолашни давом эттириш имконини беради. Соғлиқни сақлаш мутахассисларига ҳар қандай тахмин қилинадиган нохуш дори реакциялари тўғрисида хабар қилиш тавсия қилинади.

Санаб ўтилган НДР пайдо бўлиши ёки ёмонлашуви тўғрисида, шунингдек ушбу йўриқномада кўрсатилмаган реакциялар тўғрисида шифокорга хабар қилиш лозим.

Махсус огоҳлантиришлар ва хавфсизлик чоралари
Симптоматик гипотензия
Артериал гипертензияни асоратланмаган пациентларда кам ҳолларда симптоматик гипотензия пайдо бўлади.
Артериал гипертензияси бўлган пациентларда лизиноприлни қўллаш фонида артериал гипотензия катта эҳтимоли билан гиповолемия фонида пайдо бўлади, маслан, диуретикларни қўллаганда, парҳезда ош тузини чеклаганда, диализ ўтказилганда, диареяда, қусишда ёки яққол ренинга боғлиқ гипертензияда (“Дориларнинг ўзаро таъсирлашуви” ва “Ножўя таъсирлари”бўлимига қаранг). Юрак етишмовчилиги бўлган пациентларда ёндош буйрак етишмовчиилигни бўлишига қарамай симптоматик гипотензияни ривожланиши кузатилаган. Янада оғирроқ юрак етишмовчилиги бўлган пациентларда, бунда ҳалқали диуретикларни янада юқори дозалари қўлланади, гипонатриемияли ёки функционал буйрак етишмовчилиги бўлган пациентларда симптоматик гипотензияни ривожланишини эҳтимоли катта. Симптоматик гипотензияни ривожланишини юқори хавфи бўлган пациентларда терапияни бошлашдан олдин ёки дозага тузатиш киритишда ҳолатни синчков назорати зарур. Худди шу юрак ишемик касаллиги ёки цереброваскуляр касалликлари бўлган пациенталарга ҳам таалуқли бўлиб, уларда артериал босимини ҳаддан кучли пасайиши миокард инфарктига ёки мия қон айланишини бузилишига олиб келиши мумкин.
Артериал гипотензия пайдо бўлганида пациентни горизонтал ҳолатага ётқизиш, зарур бўлганда натрий хлорид эритмасини 0,9% эритмасини вена ичига қуйиш лозим. Ўтиб кетувчан артериал гипотензия, қоида бўйича кейинги даволаш учун қарши кўрсатма ҳисобланмайди; кейинги даволанишлар артериал босими тиклангандан кейин гиповолемияни тузатиш натижасида одатда асоратсиз ўтади.
Юрак етишмовчилиги ва нормал ёки пасайган артериал босими бўлган айрим пациентларда лизиноприлни қўллаганда артериал босимини қўшимча тизимли пасайиши мумкин. Ушбу самара кутилган ҳисобланмайди ва даволашни тўхтатиш учун сабаб бўлмайди. Агар гипотензия клиник белгиларга олиб келса, у ҳолда Диротон препаратини дозасини пасайтириш ёки бекор қилиш кўрсатилган.
Ўткир миокард инфарктида артериал гипотензия
Ўткир миокард инфарктини ривожланиш ҳолларида, агар томир торайтирувчи препаратлар билан даволаш гемодинамик ҳолатни жиддий ёмонлаштириши мумкин бўлса (масалан, агар систолик артериал босими 100 мм. сим. уст. ёки ундан пастни ташкил қилса ёки кардиоген шок ҳолларида) лизиноприл буюрилмайди. Миокард инфарктидан кейин биринчи 3 кун давомида агар систолик артериал босими 120 мм. сим. уст. ёки ундан пастни ташкил қилса дозани камайтириш керак. Агар систолик артериал босими 100 мм. сим. уст. ёки ундан пастни ташкил қилган бўлса, самарани бир маромда тутиб турувчи дозани 5мггача ёки вақтинча 2,5 мг гача камайтириш лозим. Турғун артериал босимида
(1 соатдан кўп вақт давомида систолик артериал босими 90 мм. сим.уст бўлса) лизиноприлни бекор қилиш лозим.
Аортал ва митрал клапанини стенози/гипертрофик кардиомиопатия
ААФ бошқа ингибиторларини қўллангандаги каби лизиноприлни митрал клапанини стенози ва чап қоринчани чиқиш йўлларини обструкцияси бўлган пациентларда, масалан аортал клапанини стенози ёки гипертрофик кардиомиопатияда эҳтиёткорлик билан қўллаш лозим.
Буйрак функциясини бузилишлари
Буйрак функциясини бузилишларида (КК минутига <80 мл) , лизиноприлни бошланғич дозасини КК кўра (жадвал 1 га қаранг), кейин пациентни даволашга бўлган клиник жавобига кўра танланиши керак. Қон зардобида калий миқдорини ва креатинин концентрациясини рутин назорати бундай пациентларни даволашнинг стандарт тиббий амалиётини бир қисми ҳисобланади.
Юрак етишмовчилиги бўлган пациентларда ААФ ингибиторлари буюрилгандан кейин артериал гипотензия буйрак функциясини кейинги ёмонлашувига олиб келиши мумкин. Бундай ҳолатда қайтувчан ўткир буйрак етишмовчилигини ривожланиши тўғрисида хабар қилинган. ААФ ингибиторларини қабул қилган айрим буйрак артериясини икки томонлама стенози ёки якка буйрак артериясини стенози бўлган пациентларда одатда қон зардобида даволаниш бекор қилингандан кейин қайтувчан мочевинани ошиши аниқланган. Буйрак етишмовчилиги бўлган пациентларда бундай самарани кузатилишини эҳтимоли катта. Ёндош реноваскуляр гипертензия бўлганида оғир артериал гипотензия ва буйрак етишмовчилигини хавфи ошади. Бундай пациентларда даволашни кичик дозаларни қўллаган ҳолда ва дозани эҳтиёткорлик билан титрлаб синчков тиббий кузатув остида бошлаш лозим.
Диуретиклар ушбу ҳолатни чуқурлаштириши мумкин, лизиноприл билан даволашни биринчи ҳафтаси давомида уларни бекор қилиш ва буйрак функциясини назорат қилиш лозим.
Артериал гипертензияси бўлган айрим пациентларда, уларда бирон-бир ёндош буйракни томир касалликлари бўлмаган, айниқса лизиноприл ва диуретикни бир вақтда буюрилганда қон зардобида одатда аҳамиятсиз ва қисқа муддатли мочевина ва креатинин концентрациясини ошиши аниқланган.
Бундай самара буйрак етишмовчилиги бўлган пациентларда катта эҳтимоллик билан кузатилади. Дозани камайтириш ва/ёки диуретикни ва/ёки лизиноприлни бекор қилиш талаб қилиниши мумкин. Қон зардобида креатинин концентрациясини 117мкмоль/л дан катталиги ва/ёки протеинурия 24 соатда 500 мгдан ошганлиги аниқланган буйрак функциясини бузилиши бўлган пациентларда ўткир миокард инфарктида лизиноприл билан даволашни бошлаш керак эмас.
Буйрак функциясини даволаш вақтида ривожланадиган ҳолларда (қон зардобида креатинин концентрацияси 265 мк моль/л дан юқори ёки бирламчи даражаси билан солиштирилганда иккки баробар юқори) шифокор лизиноприлни бекор қилиш имкониятини кўриб чиқиши керак.
Ўта юқори сезувчанлик/ангионевротик шиш
Кам ҳолларда ангиотензин айлантирувчи ферменти ингибиторларини, жумладан лизиноприлни қўлланганда юз, оёқ-қўлларни, лабни, тилни, товуш ёриғини (пайларини) ва/ёки ҳиқилдоқни шиши ривожланиши тўғрисида хабар қилинган. Даволашнинг ҳар қандай вақтида шиш ривожланиши мумкин. Бундай ҳолларда лизиноприлни дарҳол бекор қилиш, пациент мувофиқ даволашни олиши ва симптоматика тўлиқ йўқолгунича стационарда тиббий кузатуви остида бўлиши керак. Хатто шиш нафас тизимини ёндош бузилишларисиз тил соҳасида пайдо бўлган ҳолларда пациентга узоқ кузатув талаб қилиниши мумкин, чунки антигистамин препаратлари ва кортикостероидлар билан даволаш етарли бўлмаслиги мумкин.
Жуда кам ҳолларда ҳиқилдоқни ёки тилни ангионевротик шишини ривожланиши билан боғлиқ летал якун тўғрисида хабар қилинган. Тил, товуш ёриғи (пайларни) ёки ҳиқилдоқ жалб қилинган пациентларда, айниқса анамнезида нафас йўллари соҳаларида жарроҳлик аралашувларида бўлганида нафас йўлларини обструкцияси хавфи юқори. Бундай ҳолатларда шошилинч даволаш кўрсатилган бўлиб, у ўз ичига адреналинни юборишни ва /ёки нафас йўлларини ўтказувчанлигини тутиб туришни олиши мумкин. Пациент симптомлар тўлиқ ва турғун ҳал бўлгунича қаътий тиббий кузатуви остида бўлиши керак. Ангиотензин айлантирувчи ферменти ингибиторлари негроид ирқига таалуқли пациентларда бошқа ирқ пациентларга қараганда кўпинча ангионевротик шишни чақиради. Илгари ААФ ингибиторлари билан даволанишга боғлиқ бўлмаган ангионевротик шиш аниқланган пациентлар ААФ ингибиторларини қабул қилганда ангиневротик шишини ривожланиш катта хавфига мойил (“Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар” бўлимига қаранг).
Сут эмизувчиларни ҳужайраларида рапамицин нишони ингибиторлари билан бир вақтда қўлланиши (mTOR - MammalianTargetofRapamycin) (масалан, сиролимус, эверолимус, темсиролимус)
mTOR қўлланадиган пациентларда (масалан, сиролимус, эверолимус, темсиролимус) ангионевротик шишни ривожланишини юқори хавфи (нафас йўлларини ёки тилни нафас бузилишлари билан ёки усиз бўлган бузилишлари) (“Дориларнинг ўзаро таъсири” бўлимига қаранг).

Гемодиализда бўлган пациентларда анафилактоид реакциялар
Юқори ўтказувчан юқори оқимли диализ мембраналари қўлланган (масалан, N69) ва бир вақтда ААФ ингибиторларини олаётган гемодиализда бўлган пациентларда анафилактоид реакциялари тўғрисида хабарлар қилинган. Бундай пациентларда диализ мембранасини бошқа турини ёки бошқа синфи гипотензив препаратини қўлланишига эътиборни қаратиш лозим.
ПЗЛП аферези вақтида анафилактоид реакциялар
Кам ҳолларда ААФ ингибиторларини олаётган пациентларда декстран сульфатни қўлланиши билан ПЗЛП аферез вақтида ҳаёт учун хавфли анафилактик реакциялар ривожланиши мумкин. Агар ҳар бир аферезни ўтказишдан олдин ААФ ингибиторларини қабулини вақтинчалик тўхтатилса, бундай реакциялардан сақланишга эришиш мумкин.
Десенсибилизация
ААФ ингибиторларини қабул қилаётган пациентларда десенсибилизация ҳолатларида (масалан, ҳашаротларни заҳри) турғун анафилактоид реакциялар кузатилади. Худди шу пациентларда ААФ ингибиторлари билан даволашни вақтинчалик тўхтатилганда бундай реакцияларни пайдо бўлишидан сақланишга эришиш мумкин, аммо бу препаратларни тасодифан қабул қилинганда улар қайта пайдо бўлган.
Жигар етишмовчилиги
Жуда кам ҳолларда ААФ ингибиторлари билан даволаш фонида холестатик сариқлик билан бошланган ва фульминант некрозгача кучайиб борадиган ва (баъзида) ўлимга олиб келган синдром ривожланган Ушбу синдромни ривожланиш механизми ўрганилмаган. Сариқлик белгилари пайдо бўлганида ёки “жигар” ферментлари фаоллигини аҳамиятли ошишида лизиноприл билан даволашни тўхтатиш ва тегишли тиббий кузатув остида бўлиш лозим.
Нейтропения/агранулоцитоз
ААФ ингибиторларини қабул қилаётган пациентларда нейтропения/агранулоцитоз, тромбоцитопения ва анемияни ривожланиши тўғрисида хабар қилинган. Бошқа чуқурлаштирувчи омиллари бўлмаган буйрак функцияси нормал пациентларда нейтропения кам ҳолларда ривожланади. Нейтропения ва агранулоцитоз ААФ инигибиторлари билан даволаш тугагандан кейин йўқолган. Томирларни коллагенози, шунингдек иммуносупрессив даволашни олаётган пациентларда аллопуринол ёки прокаинамидни ёки бу асоратланадиган омилларни биргаликда кечса, айниқса агар буйрак функциясини бузилиши бўлса, лизиноприлни эҳтиёткорлик билан қўллаш лозим. Айрим бундай пациентларда жиддий инфекциялар ривожланган бўлиб, улар айрим ҳолларда жадал антибиотикотерапиясига жавоб бермаган. Агар лизиноприл бундай пацентларда қўлланса, у ҳолда вақти-вақтида лейкоцитлар сонини назорати тавсия қилинади; бундан ташқари пациентларга инфекциянинг ҳар қандай белгилари тўғрисида хабар қилиш кераклигини тушунтириш лозим.
Ренин-ангиотензин-альдостерон тизмининг иккиламчи блокадаси (РААТ)
Олинган маълумотлар ААФ ингибиторларини ангиотензин II рецепторлари блокаторларини ёки алискиренни ёндош қўлланиши артериал гипотензияни, гиперкалиемияни ва буйрак функциясини пасайиш хавфини оширади (жумладан, ўткир буйрак етишмовчилиги). РААТ иккиламчи блокада ААФ ингибиторларини, ангиотензин II рецепторлари блокаторларини ёки алискиренни мажмуавий қўлланиши ҳисобига шу сабабли тавсия қилинмаган (“Дориларнинг ўзаро таъсири” ва “Фармакодинамика“ бўлимига қаранг). Агар иккибаробар блокада мутлоқ зарур бўлса, бундай даволашни буйрак функциясини, электролитлар миқдорини ва артериал босимини тез-тез синчков назорати остида ўтказиш лозим. Диабетик нефропатияси бўлган пациентларда ААФ ингибиторлари ва ангиотензин рецепторлари билан мажмуавий даволашни қўллаш керак эмас.



Ирқи
Негроид ирқига мансуб пациентларда ангиотензин-айлантирувчи фермент ингибиторлари, бошқа ирққа тегишли пациентларга қараганда кўпинча ангионевротик шишни ривожланишини чақиради.
Бошқа ААФ ингибиторлари билан бўлган ҳоллари каби, лизиноприл негроид ирқи пациентларида артериал босимини пасайишига нисбатан камроқ самарали бўлиши мумкин, бу артериал гипертензия билан хасталанган негроид ирқи пациентларида ренин даражаси паст билан бўлган ҳолатни юқори тез-тезликда учраши билан боғлиқ.
Йўтал
ААФ ингибиторлари билан даволаниш даврида йўтални пайдо бўлиши тўғрисида хабар берилган. Йўтал одатда қуруқ, турғун бўлиб, препарат бекор қилингандан кейин тўхтаган. Йўтални дифференциал диагностикасида ААФ ингибиторлари билан индукция қилинган йўтални ҳисобга олиш лозим.
Жарроҳлик аралашувлари/анестезия
Катта оператив аралашувлар ўтказиладиган пациентларда ёки артериал гипотензияга олиб келадиган препаратлар билан умумий анестезия қилиш вақтида, лизиноприл ренинни компенсатор ажралиб чиқишидан кейин ангиотензин II ҳосил бўлишини блоклаши мумкин. Агар эҳтимол юқорида келтирилган механизм натижасида артериал гипотензия ривожланса, айланиб юрувчи қон ҳажмини ошишини тўғрилашни ўтказиш мумкин.
Гиперкалиемия
ААФ ингибиторларини қабул қилган айрим пациентларда, жумладан лизиноприл қон зардобида калий миқдорини ошиши кузатилган. Буйрак етишмовчилиги, қандли диабети бўлган пациентларда гиперкалиемияни ривожланиш хавфи калийтежовчи диуретикларни
(масалан, спиронолактон, триамтерен ёки амилорид), озуқа қўшимчаларни ёки калий сақловчи туз ўрнини босувчилар ва қон зардобида калий миқдорини ошириши мумкин препаратларни қўллаётган пациентларда (масалан, гепарин, ко-тримаксозол, риметоприм/сульфаметоксазол) ёндош қўлланганда юқори. Агар юқорида кўрсатилган препаратлар шарт бўлса, қон зардобида калий миқдорини мунтазам назорати тавсия қилинган (“Дориларнинг ўзаро таъсири” бўлимига қаранг).
Қандли диабети бўлган пациентлар
Қандли диабети бўлган беморларда олдинги инсулин ёки ичга қабул учун гипогликемик препаратлар билан даволашга қўшимча ААФ ингибиторлари билан даволашнинг биринчи ойида глюкозани концентрациясини янада синчков назорати зарур (“Дориларнинг ўзаро таъсири” бўлимига қаранг).
Литий препаратлари
Қоида бўйича литий препаратлари ва лизиноприлни бир вақтда қўллаш тавсия қилинмайди.
Ҳомиладорлик
Ҳомиладорлик вақтида ААФ ингибиторлари билан даволашни бошлаш керак эмас. Агар ААФ ингибиторлари билан даволашни давом эттириш зарур деб тан олинган бўлса, ҳомиладорликни режалаштираётган пациенткаларни ҳомиладорлик вақтида қўллаш хавфсизлик профили маълум муқобил гипотензив воситаларига ўтказиш лозим. Ҳомиладорлик тасдиқланганида ААФ ингибиторлари билан даволашни дарҳол тўхтатиш ва зарурати бўлса, муқобил даволашни буюриш лозим
(“Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар” ва “Ҳомиладорликда ва эмизиш даврида қўлланиши” бўлимларига қаранг).

Артериал гипертензия
Артериал гипертензияни даволаш.
Юрак етишмовчилиги
Юрак етишмовчилигини симптоматик даволаш.
Ўткир миокард инфаркти:
Гемодинамикаси барқарор бўлган пациентларни ўткир миокарддан кейин 24 соат давомида қисқа муддатли (6 ҳафталик) даволаш.
Қандли диабетни буйрак асоратлари
Артериал гипертензияси ва қандли диабетни 2 тури ва нефропатияни бошланғич босқичида бўлган пациентларда буйрак шикастланишини даволаш (“Фармакодинамика” бўлимига қаранг).

Таъсир этувчи моддага ёки “Таркиби” бўлимида санаб ўтилган препаратнинг ҳар қандай компонентларига ёки ангиотензин айлантирувчи ферменти (ААФ) ингибиторининг ҳар қандай бошқа компонентларига ўта юқори сезувчанлик. Анамнезида олдин ААФ бошқа ингибиторлари билан даволаш билан боғлиқ ангионевротик шиш (Квинке шиши); Наслий ёки идиопатик ангионевротик шиш; Ҳомиладорликнинг II ва III учинчи уч ойлиги (“Махсус кўрсатмалар” ва “Ҳомиладорликда қўлланиши ва эмизиш даври”). Алискирен сақлаган Диротон препарати билан Диротон препаратини қандли диабети ёки буйрак етишмовчилиги бўлган пациентларда (СКФ минутига <60 мл/1.73 м2 тана юзасини майдони) бир вақтда қўлланмайди
(“Дориларнинг ўзаро таъсири” ва “Фармакодинамика” бўлимларига қаранг).

Гипотензив препаратлар
Лизиноприлни бошқа гипотензив препаратлари билан бирга (масалан, нитроглицерин ва нитратлар ёки бошқа томир кенгайтирувчи воситалари) қўлланганда артериал босимни кескин пасайиши мумкин (аддитив самара).
Клиник тадқиқот маълумотлари ренин-ангиотензин-альдостерон тизимини (РААТ) иккиёқлама блокадаси ААФ ингибиторлари, ангиотензин II рецепторларини блокаторлари ёки алискирен билан бирга қўлланганда фақат РААТ блокловчи бир препаратни қўллангандаги билан солиштирилганда артериал гипотензия, гиперкапния ва буйрак функциясини пасайиши (ўткир буйрак етишмовчилигини қўшганда) каби нохуш ҳолатлари хавфини ошиши билан боғлиқлигини кўрсатади (“Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар”, “Махсус кўрсатмалар” ва “Фармакодинамика” бўлимларига қаранг).
Ангионевротик шишни ривожланиш хавфини оширувчи препаратлар
ААФ ингибиторларини рапамицин нишони ингибиторлари билан сут эмизувчиларни ҳужайраларида (mTOR - Mammalian Target of Rapamycin) (масалан.темсиролимус, сиролимус, эверолимус) ёки нейтрал эндопептидаза ингибиторалари (масалан, рацекадотрил) ёки плазмимногенни тўқима активаторлари билан бир вақтда қўлланганда ангионевротик шишни ривожланиш хавфини ошириши мумкин.
Диуретиклар
Диуретик воситаларни лизиноприл билан бир вақтда қўлланганда, қоида бўйича қўшимча гипотензив таъсир кўрсатади.
Лизиноприлни, диуретикларни қабул қилаётган ёки яқинда диуретиклар буюрилган пациентларга буюрилганда, артериал босимини ҳаддан зиёд пасайиши бўлиши мумкин.
Симптоматик гипотензияни ривожланиш хавфи лизиноприл билан даволашни бошлашдан аввал диуретикларни қабул қилиш тўхтатилганда пасайиши мумкин (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).
Калий сақловчи озуқа қўшимчалари, калийтежовчи диуретиклар ёки калий сақловчи туз ўрнини босувчилар ва қон зардобида калийни ошишига олиб келувчи бошқа препаратлар
Клиник тадқиқотларда қон зардобида калийни миқдори одатда нормал қиймат чегарасида қолганлигига қарамай айрим пациентларда гиперкалиемия кузатилган. Калий тежовчи диуретикларни, калий сақловчи диуретикларни озуқа қўшимчаларини ёки калий сақловчи туз ўрнини босувчиларни ёки бошқа қон зардобида калийни ошишига олиб келувчи мумкин бўлган бошқа препаратларни қўлланиши, айниқса буйрак функциясини бузилишлари бўлган пациентларда қон зардобида калийни миқдорини ошишига олиб келиши мумкин. Қон зардобида калий миқдорини заруратга кўра мониторингини ўтказиш керак. (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг). Агар лизиноприлни калий тежамайдиган диуретиклар билан бир вақтда буюрилса, диуретикни қабули билан индукция қилинган гипокалиемия камайиши мумкин.
Литий препаратлари
ААФ ингибиторлари ва литий препаратларини бир вақтда қўлланганда қон зардобида литийни концентрациясини қайтувчан ошиши ва токсик самараларини пайдо бўлиши тўғрисида хабар қилинган. Тиазид диуретикларини бир вақтда қабул қилиш литийдан бўлган токсикликни ривожланиш хавфини ошириши ва ААФ ингибиторларини қўллаш фонида ошган литийни токсиклигини кучайтириши мумкин. Лизиноприл ва литий препаратларини бир вақтда қўллаш тавсия қилинмайди, аммо ушбу мажмуани қўллашни зарурлиги исботланган ҳолларда қон зардобида литийни миқдорини синчков назорат қилиш лозим. (“Махус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).
Ностероид яллиғланишга қарши препаратлар (НЯҚП), жумладан ацетилсалицил кислотасини суткада ≥3 г дозада
ААФ ингибиторларини ва ностероид яллиғланишга қарши препаратларни бир вақтда қўлланганда (масалан, ацетилсалицил кислотасини яллиғланишга қарши препарат, ЦОГ-2 ингибиторлари ва нослектив НЯҚП) антигипертензив самарани сусайиши мумкин. ААФ ингибиторлари ва НЯҚП бир вақтда қабул қилиш буйрак функциясини бузилиш хавфини ошириши мумкин, жумладан айниқса дастлабки буйрак функциясини пасайган пациентларда ўткир буйрак етишмовчилиги ва қон зардобида калий миқдорини ошириши мумкин. Ушбу самаралар одатда қайтувчан. Бундай мажмуани айниқса кекса ёшли пациентларда эҳтиёткорлик билан буюриш керак. Пациентлар суюқликни етарли ҳажмда қабул қилишлари керак. Бундан ташқари мажмуавий терапияни буюрилгандан кейин буйрак функциясини назоратини зарурлигини кўриб чиқиш ва уни кейинчалик вақти-вақти билан ўтказиш лозим.
Олтин
ААФ ингибиторлари билан даволанган пациентларда кўпинча олтин сақлаган инъекцион препаратни юборилгандан кейин (масалан, натрий ауротиомалат), нитритоид реакциялар (вазодилатация симпмтомлари, жумладан гиперемия, кўнгил айниши, бош айланиши, ва артериал гипотензия бўлиб, у жуда яққол бўлиши мумкин) қайд этилган.
Трициклик антидепрессантлар, антипсихотиклар/оғриқ қолдирувчи воситалар
Айрим оғриқсизлантирувчи воситаларни, трициклик анитидепрессантларни ва антипсихотикларни ААФ ингибиторлари билан бир вақтда қўлланганда кейинчалик артериал босимини пасайишига олиб келиши мумкин (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).
Симпатомиметиклар
Симпатомиметиклар ААФ ингибиторларини антигипертензив самарасини камайтириши мумкин.
Гипогликемик препаратлар
Эпидемиологик тадқиқотлар ААФ ингибиторларини ва гипогликемик препаратларини бир вақтда қўллаш (инсулинлар, гипогликемик препаратлар ичга қабул учун) гипогликемияни ривожланиш хавфи билан бўлган гипогликемик самарани кучайтириши мумкинлигини кўрсатади. Препаратлар билан мажмуавий даволашнинг биринчи ҳафтаси давомида, шунингдек буйрак етишмовчилиги бўлган пациентларда ушбу ҳолат ривожланиши мумкин.
Ко-тримаксазол (триметоприм/сульфаметоксазол)
ААФ ингибиторларини доимий қўлланадиган пациентларда ва ко-тримаксазолни
(триметоприм/сульфаметоксазол) бир вақтда қўлланадиган пациентларда гиперкалиемияни ривожланишини юқори хавфи мавжуд (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).
Ацетилсалицил кислотаси, тромболитик препаратлар, бета-блокаторлар, нитратлар
Лизиноприлни ацетилсалицил кислотаси (кардиологик дозаларда), тромболитик препаратлар, бета-адреноблокаторлар ва/ёки нитратлар билан бир вақтда қўллаш мумкин.

5 мг ли таблеткалар - оқ ёки деярли оқ рангли, бир томонида «5» гравировкаси бўлган ва бошқа томонида рискали, думалоқ фаскали, ясси таблеткалар.
10 мг ли таблеткалар - оқ ёки деярли оқ рангли, бир томонида «10» гравировкаси бўлган ва бошқа томонида рискали, тўртбурчак, иккиёқлама қавариқ таблеткалар.
20 мг ли таблеткалар - оқ ёки деярли оқ рангли, бир томонида «20» гравировкаси бўлган ва бошқа томонида рискали, бешбурчак, иккиёқлама қавариқ таблеткалар.

Дозалаш

Дозани клиник белгиларга ва препаратни артериал босимига таъсирига мувофиқ индививдуал танлаш лозим (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).

Артериал гипертензия

Диротонни монотерапияда ёки бошқа гипотензив синфи препаратлари билан биргаликда (“Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар”, “Дориларнинг ўзаро таъсирлари” ва “Фармакодинамика” бўлимларига қаранг) қўллаш мумкин.

Бошланғич доза

Артериал гипертензияси бўлган пациентларда тавсия қилинадиган бошланғич доза
10 мг ни ташкил қилади. Ренин-ангиотензин-альдостерон тизими яққол фаоллашган пациентларда (хусусан реноваскуляр гипертензияда, электролитлари камайган ва/ёки гиповолемияли, юрак фаолияти декомпенсацияланган ёки оғир артериал гипертензияли пациентларда) бошланғич дозадан кейин артериал босимини янада яққолроқ пасайиши бўлиши мумкин. Бундай пацентларда тавсия қилинадиган бошланғич доза 2,5-5 мг ни ташкил қилади, бунда даволашни бошланиши қаътий тиббий кузатуви остида ўтказилиши керак. Буйрак етишмовчилигида янада кичик бошланғич дозани қўллаш тавсия қилинган (жадвал 1 қаранг-пастда).

Самарани бир маромда тутиб турувчи доза

Самарали бир маромда тутиб турувчи доза 20 мгдан суткада 1 мартани ташкил қилади. Одатда агар аниқ дозани 2-4 ҳафта давомида қўлланганда ҳоҳланган дозага эришилмаса кейинги дозаларни ошириш мумкин. Узоқ муддатли назоратли клиник тадқиқотларда қўлланиладиган максимал доза суткада 80 мг ни ташкил қилади.

Диуретикларни қабул қиладиган пациентлар

Диротон препарати билан даволаш бошлангандан кейин симптоматик гипотензияни ривожланиши мумкин. Диуретикларни олган пациентларда симптоматик гипотензияни ривожланиш хавфи юқори. Шу сабабли бундай пациентларни даволашда гиповолемияда электролитларни йўқотиш хавфи сабабли эҳтиёткорликка риоя қилиш лозим. Диротон препарати билан даволашни бошлашдан олдин диуретикларни иложи борича 2-3 кун олдин бекор қилиш лозим. Диуретикларни бекор қилиш мумкин бўлмаган артериал гипертензияси бўлган пациентларда Диротон препарати билан даволашни 5 мг дозадан бошлаш лозим. Бунда буйрак функциясини ва қон зардобида калий миқдорини назорати кўрсатилган. Кейинчалик Диротон препаратини дозасини артериал босимини даражасида кўра тузатиш киритиш мумкин. Зарур бўлганда диуретиклар билан даволашни тиклаш мумкин (“Махсус кўрсатмалар” ва “Дориларнинг ўзаро таъсири” бўлимларига қаранг).

Буйрак етишмовчилигида дозага тузатиш киритиш

Буйрак функциясини бузилиши бўлган пациентларда дозани креатинин клиренсини (КК) ҳисобга олган ҳолда танланиши керак (жадвал 1 га қаранг).

Жадвал 1. Буйрак етишмовчилигида дозага тузатиш

* Қабул қилиш дозасини ва/ёки тез-тезлигини артериал босимини даражасини ҳисобга олган ҳолда танлаш лозим.

Дозани артериал босимини ҳоҳланган қийматига эришгунча ёки максимал суткада 40 мг гача ошириш мумкин.

Артериал гипертензияси бўлган 6-16 ёшдаги болалар

Тана вазни 20-50 кг бўлган пациентларда тавсия қилинадиган бошланғич доза 2,5 мгдан суткада 1 мартани ва тана вазни ≥50 кг бўлган пациентларда 5 мгдан суткада 1 мартани ташкил қилади. Дозани тана вазни 20-50 кг бўлган пациентларда максимал суткада 20 мг гача ва тана вазни ≥50 кг бўлган пациентларда 40 мг гача индивидуал танлаш лозим. Педиатрик пациентлар иштирокидаги тадқиқотларда кг тана вазнига 0,61мгдан юқори (ёки 40 мг) дозалар ўрганилмаган (“Фармакокинетика” бўлимига қаранг).

Буйрак функцияси пасайган болаларда кичик бошланғич дозани буюриш ёки дозани оширишлари ўртасидаги интервалларни ошириш керак.

Юрак етишмовчилиги

Симптоматик юрак етишмовчилиги бўлган пациентларда Диротонни диуретикларга ва зарурат бўлганда ангишвонагули препаратларига ёки бета-адреноблокаторларга қўшимча даволаш терапиясининг препарати сифатида қўллаш лозим (“ Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар”, “Махсус кўрсатмалар”, “Дориларнинг ўзаро таъсирлари” ва “Фармакодинамика” бўлимларига қаранг). Бошланғич доза 2,5 мгдан суткада 1 мартани ташкил қилиши мумкин. Бунда даволашни артериал босимига бўлган самарасини аниқлаш учун синчков тиббий кузатуви остида бошлаш лозим. Дозани оширишда қуйидагиларни ҳисобга олиш лозим:

- дозани ошириш тартиби 10 мг дан ошмаслиги керак;

- дозани ошириш ўртасидаги интервал 2 ҳафтадан кам бўлмаслиги керак;

- дозани максимал ўзлаштираоладиган дозага қадар ошириш зарур, аммо 35 мг дан суткада 1 мартадан кўп эмас.

Дозани тўғрилашни клиник самарага кўра индивидуал ўтказилади. Симптоматик гипертензияни юқори хавфи бўлган пациентларда, масалан, тузларни камайиши ва/ёки гипонатриемияси бўлган пациентларда ёки кучли диуретикларни қабул қилаётган пациентларда иложи борича бундай омилларни Диротон препаратини буюришдан олдин тўғрилаш керак. Буйрак функциясини ва қон зардобида калийни миқдорини назорати кўрсатилган (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).

Ўткир миокард инфаркти

Пациентлар заруратга кўра тромболитиклар, аспирин ва бета-адреноблокаторлар каби стандарт тавсия қилинадиган препаратларни олишлари керак. Нитроглицеринни вена ичига ёки трансдермал Диротон препарати билан бирга қўллаш мумкин (“Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар”, “Махсус кўрсатмалар”, “Дориларнинг ўзаро таъсирлари” ва ”Фармакодинамика“ бўлимларига қаранг).

Бошланғич доза (миокард инфарктидан кейин биринчи 3 кун)

Диротон препарати билан даволашни симптомлар пайдо бўлганидан кейин 24 соат давомида бошлаш мумкин. Даволашни систолик артериал босими 100 мм. сим. уст.дан камда бошлаш керак эмас. Диротон препаратини биринчи дозаси – 5 мг дан ичга, кейин 5 мг дан 24 соатдан кейин, 10 мг дан 48 соатдан кейин ва кейин 10 мг дан суткада 1 марта. Паст систолик артериал босими бўлган пациентларда (120 мм. сим. уст. ёки ундан паст), агар даволаш бошланса ёки миокард инфарктидан кейин биринчи 3 кун давомида давом эттирилса, доза ичга 2,5мгдан паст бўлиши керак (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг).

Буйрак етишмовчилиги бўлганда (креатинин клиренси минутига <80 мл), Диротон препаратини бошланғич дозасини КК кўра танланиши керак. (1 жадвалга қаранг).

Самарани бир маромда тутиб турувчи доза

Тутиб турувчи доза 10 мг дан суткада 1 мартани ташкил қилади. Гипотензияни ривожланиш ҳолларида (систолик артериал босими 100 мм. сим. уст. дан кам ёки тенг) суткалик бир маромда тутиб турувчи доза 5 мг ни ташкил қилиши мумкин бўлиб, ушбу дозани вақти-вақти билан зарур бўлганда 2,5 мг гача пасайтириш мумкин. Узоқ артериал гипотензия ривожланганида (1 соат давомида систолик артериал босими 90 мм. сим. уст. дан кам) Диртонни бекор қилиш зарур.

Даволашни 6 ҳафта давомида давом эттириш ва кейин қайта пациентни ҳолатини баҳолашни ўтказиш лозим. Юрак етишмовчилиги симптомлари ривожланган пациентлар Диротон препарати билан даволашни давом эттиришлари керак.

Қандли диабетни буйрак асоратлари

Артериал гипертензияли, қандли диабетни 2 турили ва нефропатияни бошланғич босқичидаги пациентларда доза 10 мг дан суткада 1 мартани ташкил қилади; ўтирган ҳолатда ўлчанганда диастолик артериал босимини 90 мм. сим. уст.га эришиш учун зарур бўлганда дозани 20 мг дан суткада 1 мартагача ошириш мумкин.

Буйрак етишмовчилиги бўлганда (креатинин клиренси минутига <80 мл) Диротон препаратини бошланғич дозаси КК кўра танланиши керак (1 жадвалга қаранг).

Педиатрик популяция

6 ёшдан катта артериал гипертензияси бўлган болаларда препаратни самарадорлиги ва хавфсизлиги бўйича маълумотлар чекланган (“Фармакодинамика” бўлимига қаранг). Лизиноприлни болаларга фақат артериал гипертензияни даволаш учун (ва бошқа кўрсатмаларда тавсия қилинмаган) қўллаш лозим. Лизиноприлни 6 ёшдан кичик ёки оғир буйрак етишмовчилиги бўлган болаларда (калавали фильтрацияни тезлиги (КФТ) минутига <30 мл/1,73 м2 тана юзаси майдони) қўллаш мумкин эмас.

Кекса пациентлар

Клиник тадқиқотларда самарадорлиги ёки хавфсизлигида ёш билан боғлиқ ўзгаришлар аниқланмаган. Агар кекса пациентларда буйрак функцияси пасайган бўлса, у ҳолда бошланғич дозани КК ҳисобга олган ҳолда танлаш лозим (жадвал 1). Кейинчалик дозани артериал босимини ўзгаришига қараб назорат қилиш керак.

Буйрак кўчириб ўтказилган пациентлар

Диротон препаратини яқинда буйраклар кўчириб ўтказилган пациентларда қўллаш тажрибаси чекланган. Шу сабабли бундай пациентларда Диротон препаратини қўллаш тавсия қилинмайди.

Қўллаш усули

Диротонни ичга суткада 1 марта қўлланади. Бошқа препаратларни қўллангандаги каби суткада 1 марта буюриладиган лизиноприлни ҳар куни бир хил вақтада қўллаш лозим. Диротон препаратини сўрилиши овқатни қабул қилинишига боғлиқ эмас.

Симптомлари:
Одамларда дозани ошириб юборилиши бўйича маълумотлар чекланган. ААФ ингибиторларининг дозасини ошириб юборилиши билан боғлиқ симптомлар гипотензияни, коллапсни, электролитлар мувозанатини бузилишини, буйрак етишмовчилигини, гипервентиляцияни, тахикардияни, юракни тез уришини, брадикардияни, бош айланиши, безовталик ва йўтални ўз ичига олиши мумкин.
Даволаш:
Дозани ошириб юборилганида физиологик эритмани вена ичига юбориш тавсия қилинади
Артериал гипотензияни ривожланиш ҳолларида пациентни орқага “ётган” ҳолатда ёткизиш лозим. Мувофиқ имкониятлар бўлганида, шунингдек ангиотензин II инфузион юборишни ва/ёки катехоламинни вена ичига юборишни мақсадга мувофиқлигини кўриб чиқиш лозим.
Агар препарат яқинда қабул қилинган бўлса, лизиноприлни чиқариш учун чораларни кўриш (масалан, қусишни чақириш, меъдани ювиш, сорбентларни ва натрий сульфатни юбориш) зарур. Лизиноприл умумий қон айланиш тизимидан гемодиализ ёрдамида чиқарилиши мумкин. (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг). Дори билан даволашга чидамли брадикардия ривожланганида кардиостимуляторни ўрнатиш кўрсатилган. Ҳаётий фаолиятнинг асосий кўрсаткичлари учун электролитлар миқдорини ва қон зардобида креатинин концентрациясини доимий назорати зарур.

Ҳомиладорлик
ААФ ингибиторларини ҳомиладорликнинг биринчи уч ойлиги давомида қабул қилиш тавсия қилинмайди (“Махсус кўрсатмалар” бўлимига қаранг). ААФ ингибиторларини ҳомиладорликнинг иккинчи ва учинчи уч ойликларида қўлланмайди (“Қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар” ва “ Махсус кўрсатмалар” бўлимларига қаранг).
Ҳомиладорликнинг биринчи уч ойлигида ААФ ингибиторларининг қабули билан боғлиқ тератоген таъсири хавфи тўғрисидаги маълумотлар ишончли ҳисобланмайди, аммо хавфни бироз ошиши истисно қилинмайди. Агар ААФ ингибиторлари билан даволашни давом эттириш зарур деб тан олинган бўлса, ҳомиладорликни режалаштираётган пациенткаларни ҳомиладорлик вақтида қўллашни маълум хавфсизлик профили бўлган муқобил гипотензив воситаларига ўтказиш лозим. Ҳомиладорлик тасдиқланганда ААФ ингибиторлари билан даволашни дарҳол тўхтатиш ва зарурати бўлганида муқобил даволашни бошлаш керак.
Аёлларда ҳомиладорликнинг иккинчи ва учинчи уч ойликларида ААФ ингибиторларини қўлланиши фетотоксикликни (буйрак функциясини бузилиши, суви кам ҳомила, бош мия суягини суякланишни секинлашиши) ва неонатал токсиклик (буйрак етишмовчилиги, артериал гипотензия, гиперкалиемия) келтириб чиқаради. Агар ААФ ингибиторини ҳомиладорликни иккинчи уч ойлигидан қўлланган бўлса, буйрак ва бош мия суягини ультратовуш текшируви тавсия қилинади.
Оналари ААФ ингибиторларини қабул қилган янги туғилган чақалоқларни артериал гипертнезияни ўз вақтида аниқлаш учун синчков кузатув тавсия қилинади
Лактация
Эмизиш вақтида қабул қилиш тўғрисида маълумот йўқлиги сабабли, лизиноприлни қабул қилиш тавсия қилинмайди. Хавфсизлик профили аниқланган альтернатив препаратларни, айниқса янги туғилган чақалоқларни ёки чала туғилган болаларни эмизишда қўллаган маъқул.
Транспорт воситаларини бошқариш ёки механизмлар билан ишлаш қобилиятига таъсири
Транспорт воситаларини бошқаришда ёки механизмлар билан ишлашда бош айланиши ёки чарчоқликни ривожланишини ҳисобга олиш лозим