Чекиш МПК препаратини қабул қилиш билан боғлиқ бўлган юрак-қон томир жиддий асоратлари хавфини оширади. Хавф ёш ошган сари, чекаётган сигареталар сони кўпайганда ошади ва 35 ёшдан ошган аёлларда юқори бўлади. 35 ёшдан ошган чекувчи аёллар контрацепциянинг бошқа усулларини қўллаши керак.
МПК қўллаш миокард инфаркти, тромбоэмболия, инсульт ёки жигар ўсмалар каби жиддий касалликлар хавфининг ошишига олиб келади.
Артериал гипертензия, гиперлипидемия, семириш ва диабет каби бошқа хавф омиллари асоратлар ва ўлим хавфини сезиларли оширади.
Бирон бир касаллик/хавф омили бўлса, потенциал хавф ва Белара препаратини қўллашдан кутилаётган фойдани солиштириш керак, шунингдек шу препаратни қабул қилишдан олдин аёл билан муҳокама қилиш керак. Агар препарат қўлланилаётган вақтда шу касаллик ёки хавф омиллари пайдо бўлса ёки авж олса, пациент даволовчи шифокор билан маслаҳатлашиши керак. Шифокор даволашни давом эттириш ёки тўхтатиш тўғрисида қарор қабул қилиши керак.
Тромбоэмболия ва бошқа қон-томир касалликлари
Эпидемиологик тадқиқотлар натижалари, перорал контрацептивларни қабул қилиш ва веноз ва артериал тромбоэмболик касалликлар, масалан, миокард инфаркти, бош мияга қон қуйилиши, чуқур веналар тромбози ва ўпка артерияси эмболияси хавфи ошиши орасида боғлиқликлар борлигини кўрсатди. Бу касалликлар кам ҳолларда ривожланади.
МПК қўлланилиши, уни қабул қилмаганга қараганда веноз тромбоэмболияси (ВТЭ) ривожланиш хавфининг ошишига олиб келади. ВТЭ нинг бундай хавфи мажмуавий перорал контрацептивлар биринчи йил давомида қабул қилган аёлларда юқори. Бу хавф ҳомиладорлик билан боғлиқ ВТЭ хавфидан кам у 10000 ҳомиладорликка 60 ҳолатни ташкил этади; ВТЭ 1-2% ҳолатда ўлимга олиб келади.
Беларани қабул қилиш бошқа мажмуавий перорал контрацептивларга қараганда ВТЭ хавфини қандай ошириши номаълум.
МПК қабул қилган аёлларда веноз тромбоэмболияси хавфи қуйидаги ҳолатларда ошади:
ёш ўтган сари;
ирсий мойиллик бўлганда (масалан, ака-ука, опа-сингилларда ёки ота-онада ёшлигида веноз тромбоэмболияси). Ирсий мойилликка гумон бўлганида, аёлни МПК қабул қилишга қарор қабул қилгунча мутахассис қабулига юбориш керак.
узоқ вақт иммобилизация ҳолати бўлса;
семизликда (тана вазни индекси 30 кг/м2 дан юқори).
Артериал тромбоэмболия хавфи қуйидаги ҳолатларда ошади:
ёши ўтган сари;
чекиш;
дислипопротеинемия;
семириш (тана вазни индекси 30 кг/м2 дан юқори);
артериал гипертензия;
юрак клапанлари нуқсони;
юрак бўлмачалари фибрилляцияси;
ирсий мойиллик бўлганда (масалан, ака-ука, опа-сингилларда ёки ота-оналарда нисбатан ёш даврида артериал тромбоэмболия). Ирсий мойилликка гумон бўлганда, МПК қабул қилишга қарор қабул қилишдан олдин аёлни мутахассис қабулига юбориш керак.
Қон айланишига таъсир этувчи бошқа касалликларга диабет, тизимли қизил югурик, гемолитик-уремик синдром, ичакнинг сурункали яллиғланиш касалликлари (Крон касаллиги, ярали колит), шунингдек ўроқсимон ҳужайрали анемия киради.
Препаратнинг фойда/хавф нисбатан баҳоланганда, юқорида кўрсатилган касалликларни адекват даволаш тромбозлар хавфини камайтириш мумкинлигини эътиборга олиш лозим.
Шунингдек, тромбоэмболик асоратлар хавфи туғруқдан кейинги даврда ошишини ҳисобга олиш керак.
Юзаки тромбофлебит ва/ёки веналар варикоз кенгайиши ва веноз тромбоэмболия этиологияси орасида ўзаро боғлиқлик борлиги тўғрисида бир ҳил мулоҳазалар йўқ.
Вена ва артериялар тромбози симптомлари қуйидагилар бўлиши мумкин:
оёқда оғриқ ва/ёки шиш;
кўкракда тўсатдан кучли оғриқ, чап қўлга тарқалиши бор ёки йўқлигидан қатъий назар;
ҳансирашнинг бирдан хуружи, номаълум сабабли тўсатдан йўтал
кутилмаганда кучли ва давомли бош оғриғи;
кўриш қобилиятининг қисман ёки тўлиқ йўқолиши, диплопия/нутқнинг бузилиш ёки афазия;
бош айланиши, ҳушдан кетиш, шу жумладан баъзи ҳолатларда фокал тутқаноқ хуружлари;
тўсатдан ҳолсизлик ёки тананинг бир томонидан ёки тананинг бир қисмида дизестезия;
ҳаракат бузилиши;
қоринда кучли оғриқ.
МПК қабул қилаётган пациентларда тромбоз пайдо бўлишининг келиб чиқиши мумкин бўлган симптомлари пайдо бўлса, шифокорга мурожаат қилиш кераклиги тўғрисида огоҳлантирилган бўлишлари керак.
Тромбозга шубҳа ёки тромбоз тасдиқланган бўлса, Белара препаратини қабул қилишни тўхтатиш керак.
МПК препаратини қабул қилиш фонида мигрен хуружларининг тез-тезлигини ва жадаллиги ошиши (бу бош мияда қон айланишини бузилишининг продромал фазасига кўрсатиши мумкин) препаратни қабул қилишни дарҳол тўхтатишга кўрсатма бўлиши мумкин.
Ўсмалар
Баъзи эпидемиологик тадқиқотлар перорал контрацептивларни узоқ вақт қабул қилиш аёлларда, одам папиллома вируси (ОПВ) билан инфекцияланган аёлларда бачадон бўйни раки ривожланиш хавфи пайдо бўлиши мумкин. Лекин бу масала мунозаралидир, чунки бошқа омиллар (масалан, жинсий партнер сони ёки контрацепциянинг тўсиқли усулларидан фойдаланишдаги фарқи) олинган натижаларга қандай таъсир этиши номаълум.
МПК қабул қилаётган аёлларда сут бези раки ривожланишининг нисбатан хавфи юқори (RR=1,24). Бу юқори хавф МПК қабул қилиш тўхтатилгандан 10 йил давомида секин-аста камайиб боради. Касаллик ва препаратни қабул қилиш орасидаги сабаб-оқибат боғлиқлиги борлиги аниқланмаган. Кузатилаётган юқори хавф МПК препаратини қабул қилаётган аёлларда сут бези раки, препарат қабул қилмаганларга қараганда олдинроқ диагностика қилинади, шунингдек МПК нинг биологик таъсири ёки иккала омилнинг мажмуаси боғлиқлиги билан тушунтириш мумкин.
Кам ҳолларда перорал контрацептивлар қабул қилгандан кейин жигарнинг хавфсиз ўсмалари пайдо бўлиши қайд қилинган, хавфли ўсмалар ундан ҳам камроқ қайд қилинган. Баъзида бу ўсмалар ҳаётга хавф солувчи қорин бўшлиғи ички қон кетишларни чақириши мумкин. Қоринда кучли оғриқ пайдо бўлиб, ўз-ўзидан йўқолиб кетмаган ҳолларда, гепатомегалияда ёки қорин бўшлиғи ички қон кетиш белгилари кузатилса, жигар ўсмаси ривожланиши эҳтимолини ҳисобга олиш ва Белара препаратини қабул қилишни тўхтатиш керак.
Бошқа касалликлар
Перорал контрацептивларни қабул қилаётган кўпчилик аёлларда артериал қон босимининг бироз ошиши кузатилган. Клиник аҳамиятга эга бўлган артериал босимнинг кўтарилиши кам ҳолларда кузатилган. Перорал контрацептивларни қабул қилиш ва клиник намоён бўлган артериал гипертензия орасидаги ўзаро боғлиқлик ҳозирги пайтда тасдиқланмаган. Агар Белара препаратини қабул қилиш фонида клиник аҳамиятга эга бўлган артериал қон босимининг ошиши кузатилса, препаратни қабул қилишни тўхтатиш ва артериал гипертенизияни даволаш керак. Антигипертензив даволаш фонида артериал босим кўрсаткичлари нормаллашиши билан Белара препаратини қабул қилиш давом эттирилади.
Анамнезида ҳомиладорлар герпеси бўлган аёлларда, МПК қабул қилиш фонида бу касаллик қайталаниши мумкин. Анамнезида ёки оила анамнезида гипертриглицеридемияга кўрсатмалар бўлган аёлларда, МПК қабул қилиш фонида панкреатит ривожланиш хавфи ортади.
Жигар фаолиятини ўткир ва сурункали бузилишларида жигар фаолияти кўрсаткичлари нормаллашгунигача МПК қабул қилишни тўхтатиб туриш талаб этилиши мумкин.
Ҳомиладорлик даврида ёки жинсий гормонларни қабул қилиш натижасида биринчи марта диагностика қилинган холестатик сариқлик қайталаниши кузатилса, МПК қабул қилишни тўхтатиш керак.
МПК қабул қилиш периферик инсулино-резистентлик ёки глюкозага нисбатан толерантликка таъсир этиши мумкин. Шунинг учун диабети бўлган ва перорал контрацептивларни қабул қилаётган пациентлар ҳолатини синчковлик билан кузатиб бориш керак.
Кам ҳолатларда, айниқса анамнезида ҳомиладорлар хлоазмаси бўлган аёлларда хлоазма пайдо бўлиши мумкин. Перорал контрацептивларни қабул қилиш вақтида хлоазмага мойиллиги бўлган аёлларга қуёш остида туриш, шунингдек ультрабинафша нурланишдан сақланиш керак.
Кам учрайдиган галактозага ирсий ўзлаштираолмаслик, лактаза етишмовчилиги ёки глюкоза-галактоза мальабсорбцияси бўлган пациентлар ушбу препаратни қабул қилмасликлари керак.
Эҳтиёткорлик чоралари
Эстроген, ёки эстроген/гестаген сақловчи препаратларни қабул қилиш баъзи касалликлар ва ҳолатларга салбий таъсир этиши мумкин. Қуйидаги ҳолатларда синчковлик билан тиббий кузатув талаб этилади:
тутқаноқ;
тарқалган склероз;
тетания;
мигрень;
астма;
юрак ёки буйрак етишмовчилиги;
хорея;
қандли диабет;
жигар касалликлари;
дислипопротеинемия;
аутоиммун касалликлар (тизимли қизил югурик);
семириш;
артериал гипертензия;
эндометриоз;
веналар варикоз кенгайиши;
тромбофлебит;
қон ивишини бузилишлари;
мастопатия;
бачадон миомаси;
ҳомиладорлар герпеси;
депрессия;
ичакнинг сурункали яллиғланиш касалликлари (Крон касаллиги, ярали колит).
Мажмуавий перорал контрацептивларни буюришдан олдин қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар ва хавф омилларини аниқлаш мақсадида, пациентни синчиклаб тиббий кўрикдан ўтказиш ва тўлиқ оилавий ва шахсий анамнезни аниқлаш керак. Белара препаратини қабул қилиш давомида юқоридагилар ҳар йили амалга оширилиши керак. Мунтазам тиббий кўриклар шунингдек қўллаш мумкин бўлмаган ҳолатлар (масалан, транзитор ишемик хужум) ёки хавф омиллари (масалан, вена ёки артериялар тромбозининг шахсий ёки оилавий анамнези) МПК қабул қилиш фонида биринчи марта пайдо бўлиши мумкинлиги учун ҳам зарурдир. Тиббий текширишлар ўз ичига артериал босимни ўлчаш, сут безларини, қорин бўшлиғи аъзоларини, ташқи ва ички жинсий аъзоларни кўрикдан ўтказиш ва тегишли лаборатор тахлилларни ўз ичига олади.
Перорал контрацептивларни қабул қилиш, шу жумладан Белара препаратини қабул қилиш, ОИТВ инфекцияси (ОИТС), шунингдек ва бошқа жинсий йўл орқали юқадиган бошқа касалликлардан ҳимоя қилмаслиги тўғрисида оид маълумотлар олган бўлиши керак.
Самарадорликни камайиши
Қобиқ билан қопланган таблеткани қабул қилишини ўтказиб юбориш, қусиш ёки ичак томонидан бузилишлар, шу жумладан диарея, баъзи ёндош дори препаратларини узоқ вақт қўллаш ёки жуда кам ҳолатларда моддалар алмашинувининг бузилишлари препартнинг контрацептив самарасини пасайтириши мумкин.
Ҳайз циклини назорат қилишга таъсири
Шиддатли қон кетишлар ва аҳамиятсиз қонли ажралмалар
Барча перорал контрацептивларни қўллаш қиндан қон кетишларига олиб келиши мумкин (шиддатли қон кетишлари ва аҳамиятсиз қонли ажралмалар), айниқса препарат қабул қилишнинг биринчи циклида. Шунинг учун мунтазам бўлмаган циклларни тиббий баҳолаш фақат биринчи уч циклга тўғри келадиган адаптация давридан кейин амалга оширилиши керак. Агар Белара препаратини қабул қилиш фонида ҳар доим кузатиладиган ёки биринчи марта пайдо бўладиган шиддатли қон кетишлар пайдо бўлса, илгари цикл мунтазам давом этган бўлса ҳам, ҳомиладорлик ва органик касалликларни инкор қилиш мақсадида текширишлар ўтказиш керак. Ҳомиладорлик ва органик касалликлар инкор қилингандан кейин Белара препаратини қабул қилишни давом эттириш ёки бошқа препаратларни қабул қилишга ўтиш мумкин. Ҳайз орасидаги қон кетишлари контрацептив самарадорлик пасайганлиги симптоми бўлиши мумкин.
“Бекор қилиш” қон кетишларнинг йўқлиги
Одатда препарат қабул қилишнинг 21 кунидан кейин “бекор қилиш” қон кетиши пайдо бўлади. Баъзида, айниқса препарат қабул қилишнинг биринчи уч ойида “бекор қилиш” қон кетиш бўлмаслиги мумкин. Шунга қарамасдан, бу ҳолатда албатта контрацептив самарадорлик пасайишдан далолат бермайди. Агар қон кетиш қабул қилишнинг битта циклидан кейин бўлмаса, шу вақт давомида пациент қобиқ билан қопланган таблеткаларни қабул қилишни унутмаган бўлса, пациентда қусиш ва диарея кузатилмаган, таблеткларни қабул қилишда 7 кунлик танаффус чўзилмаган бўлса, унда тухум ҳужайрасининг уруғланиши эҳтимоли кам ва Белара препаратини қабул қилиш давом эттириш мумкин. Агар “бекор қилиш” қон кетишлари биринчи марта бўлмаслигига Белара препаратини қўллаш бўйича йўриқномани бузган ҳолда қабул қилган бўлса ёки “бекор қилиш” қон кетишлари бўлмаслиги икки цикл давомида кузатилса, препаратни қабул қилишни давом эттиргунча ҳомиладориликни инкор қилиш керак.
Белара препарати билан ўзида тешик далачой (Hypericum perforatum) сақловчи ўсимликлардан олинган дори препаратлари қабул қилиш мумкин эмас.
