Mannitol

препаратнинг бирон-бир ташкил қилувчи компонентларига ўта юқори сезувчанлик;

•оғир дегидратация;

•гиперосмоляр ҳолат;

•декомпенсацияланган юрак етишмовчилиги;

• чап қоринчани ўткир етишмовчилиги фонида ўпка шиши;

•бош мия ичига қон кетиши;

•субарахноидал қон қуйилишлари (бош мия суягини трепанация қилиш ватидаги қон кетишдан ташқари);

•геморрагик инсульт;

•гематоэнцефалик тўсиқни бутунлигини бузилиши билан кечадиган бош миянинг шикастланиши;

•буйракни фильтрацион фаолиятини бузилиши билан кечувчи буйрак етшмовчилиги;

•12 соатдан кўп давомийликдаги анурия билан кечадиган ўткир буйрак етишмовчилиги, каналчаларни ўткир некрози фонидаги анурия;

•кома ҳолатларида қўллаш мумкин эмас.

Эҳтиёткорлик билан

•сурункали юрак етишмовчилигида;

•гиперволемияси;

•гипонатриемияси;

•гиперхлоремияси;

•гиперкалиемияси бўлган пациентларда;

•кекса ёшда;

•ҳомиладорликда ва лактация даврида эҳтиёткорлик билан қўлланади;

Осмотик диуретик. Яққол диуретик самара чақиради, бунда калийни чиқарилишига сезиларли таъсир кўрсатмасдан осмотик эркин сувни, (бошқа осмотик диуретиклардан фарқли равишда), шунингдек натрийни, хлорни кўп миқдорда чиқарилиши кузатилади. Маннитол таъсирининг асосий моҳияти препаратни сувни қайта сўрилишига тўсқинлик қилиб (маннитол буйрак найчаларидан қайта сўрилмайди) плазмани осмотик босимини ва фильтрацияни оширишдан иборат, найчаларда осмотик босимни оширади, бу найчаларда сувни тутилишига ва сийдик ҳажмини ошишига олиб келади. Маннитол нефронни қуйи ҳалқасида ва тўпланувчи найчаларда аҳамиятсиз даражада сақланишига қарамай асосан проксимал найчаларда таъсир қилади.

Плазмани осмолярлигини ошириб айланиб юрувчи қон ҳажмини ошишини чақиради, суюқликни тўқималардан (хусусан, кўз соққаси, бош мия) қон томирлари тармоғига силжишини олиб келади, натижада бош мия ички босими ва кўз ички босими пасаяди. Ҳужайра ва тўқима тўсиқлари (масалан, гематоэнцефалик тўсиқ) орқали ўтмайди, қонда қолдиқ азот миқдорини оширмайди. Калавалар фильтрацияга таъсир қилмайди.

Қон томирлари тармоғидан суюқликни тезда чиқарилишига ёрдам беради, буйрак қон томирларини қаршилигини пасайтиради ва уларда қон оқимини кучайтиради, буни натижасида буйрак тўқимасида гипоксия камаяди ва нефротоксикларни чиқарилиши яхшиланади.

Маннитол кислота-асос ҳолатига сезиларли таъсир қилмайди. Концентрация қанчалик юқори бўлса (доза), препаратни диуретик самараси шунчалик юқори бўлади ва у юборилган ва буйракларда фильтрация қилинган препаратни миқдори ва тезлиги билан аниқланади, шунинг учун буйракларнинг фильтрацион фаолиятини бузилишида, шунингдек жигар циррози ва асцити бўлган беморларда диуретик самара бўлмаслиги мумкин.

Тақсимланиш ҳажми (VD) экстрацеллюлар суюқликнинг ҳажмига мос келади, чунки у фақат ҳужайрадан ташқари секторда тақсимланади. Препарат нормал ҳолларда гематоэнцефалик тўсиқ орқали ўтмайди. Аммо агар қон плазмасида препаратни жуда юқори концентрацияси юзага келса ёки беморда ацидоз аниқланса, маннитолни гемтоэнцефалик тўсиқ орқали ўтиши ва бош мия ички босимини реактив ошишини чақириши мумкин. Маннитол йўлдош тўсиғи орқали ўтади. Маннитолни кўкрак сутига кириши номаълум.

Маннитол жигарда бироз метаболизмга учрайди, натижада гликоген ҳосил бўлади. Препарат буйраклар орқали чиқарилади. Маннитолни чиқарилиши найчаларда сезиларли даражада қайта сўрилмасдан ва ишлаб чиқарилмасдан калавалар фильтрация билан бошқарилади. 100 г маннитолни тахминан 80% сийдик билан 3 кун давомида чиқарилади. Ярим чиқарилиш даври тахминан 100 минутни ташкил қилади. Диуретик самара юборилгандан кейин 1-3 соатдан сўнг намоён бўлади, орқа мия суюқлигида босимни пасайиши ва кўз ички босимини пасайиши - инфузия бошлангандан кейин 15 минут давомидаюз беради. Кўзни ички босимини максимал пасайиши юбориш бошлангандан кейин 30-60 минутдан сўнг аниқланади. Орқа мия суюқлигидаги босимни пасайиши 3-8 соат давомида сақланади, кўз ички босимни пасайиши инфузия тугагандан кейин 4-8 соат давомида пасаяди.

Алоҳида клиник ҳолатларда фармакокинетикаси

Буйрак етишмовчилигида препаратни ярим чиқарилиш даври 36 соатгача ошиши мумкин.

Препаратни педиатрияда самарадорлиги ва хавфсизлиги етарли даражада ўрганилмаган.

Препаратни болалар ололмайдиган жойда сақлансин ва яроқлилик муддати ўтгач ишлатилмасин.

Одамда адекват ва қатъий назорат қилинадиган тақиқотлар ўтказилмаган. Маннитолни кўкрак сутига кириши аниқланмаган.

Ҳомиладорликда ва лактацияда фақат она учун тахмин қилинадиган фойда ҳомилага ёки болага бўлган потенциал хавфдан устун бўлган ҳоллардагина қўллаш мумкин.

Вена ичига томчилаб ёки секин юборилади. Юборишдан олдин эритмани тана ҳароратигача илитилади.

Умумий доза ва юбориш тезлиги кўрсатмага ва пациентни клиник ҳолатига боғлиқ.

Катталарга диуретик восита сифатида 50-100 г маннитолни 10-20% ли эритма шаклида диурезни соатига 30-50 мл дан кам бўлмаган даражасини таъминлайдиган тезликда юборилади.

Катталар учун даволовчи доза тана вазнига 1,0-2,0 г дан (кг тана вазнига 3 г дан кўп эмас) 30-90 минут давомидани ташкил қилади. Катталар учун максимал суткалик доза-140-180 г. Бош мия шишида, бош мия ички босими ошганда ёки глаукомада тана вазнига 0,25 -1 г ёки 1 м² тана вазнига 15-30 г ҳисобидан 15-20% эритма кўринишида 30-60 минут давомида инфузия қилиб юборилади.

Катталарда захарланишда 50-200 г маннитолни 10-20% ли эритма кўринишида диурезни соатига 100-500 мл даражасини таъминлайдиган тезликда инфузия қилиб юборилади.

Тана вазни кичик бўлган пациентлардаёки холсизланган беморларда тана вазнига 0,5 г етарли доза ҳисобланади.

Юрак-ўпка тизимида шунтлашни бажаришда ёки экстракорпорал қон айланиши билан кечувчи операцияларда гемолиз ва гемоглобинемияни профилактика қилиш учун 10-20% ли эритма кўринишидаги маннитол дозаси тана вазнига 500 мг ни ташкил қилади.

Экстракорпорал қон айланиши билан бўлган операцияларда бевосита инфузияни бошлашдан олдин препаратни 20-40 г дозада юборилади.

Олигоурияли пациентларга осмотик диуретикларга бўлган реакцияни аниқлаш мақсадида олдиндан маннитолни 20% ли эритма кўринишида синама 200 мг/кг ли дозасини в/и томчилаб 3-5 минут давомида юборилиши лозим. Агар бундан кейин 2-3 соат давомида диурезни тезлигини соатига 30-50 мл ошиши аниқланмаса, у ҳолда маннитолни кейинги юборишдан сақланиш лозим. Агар тест-дозага нисбатан реакция бўлса, (диурез соатига 30 мл дан кўп ёки у 50% га ошса), у ҳолда диурезни соатига 40 мл дан юқори даражада тутиб туриш учун эритмани юборишнии (12,5-25 г маннитолни) 1-2 соатдан кейин қайтариш лозим.

Болалар.

Препаратни болаларда диуретик восита сифатида 15-20% ли эритмаси кўринишида қўлланади, бунда болалар учун 0,25-1,5 г/кг 1м² тана юзасига 30 г ҳисобидан ташкил қилади.

Бош мия шишида бош мия ички босимини ошишида ёки глаукомада 15-20% ли эритма кўринишида 0,5-1,5 г/кг ҳисобидан 30-60 минут давомида инфузия ўтказилади. Тана вазни етарли бўлмаган болаларда ёки холсизланган пациентларда 0,5 г/кг доза етарли бўлиши мумкин. Болалар учун максимал суткалик доза 2,0 г/кг ёки 1 м² тана юзасига 60 г ни ташкил қилади. Болаларда заҳарланишда препаратни 10% ли эритма кўринишида 2 г/к ёки 1м² тана юзасига 60 г доза бўлган дозада вена ичига инфузия қилинади. Болаларда буйрак фаолиятини баҳолаш учун доза 100-200 мг/кг. Назорат дозасини 3-5 минут давомида юборилади.

Маннитол эритмасини узоқ қўллаш тавсия қилинмайди.

Препаратни юқори дозаларда тез юбориш сувсизланишга, электролит алмашинувини бузилишига (гипернатриемияга, гипонатриемияга ва гиперкалиемияга), ҳужайрадан ташқари суюқлик ҳажмини ошишига, ўпкани шишига, юрак олд юкламасига (айниқса ўткир ёки сурункали буйрак етишмовчилиги бўлган беморларда) олиб келиши мумкин.

Симптомлари: мушак заифлиги, тиришишлар, ҳушни йўқотиш, ножўя таъсирларни кучайиши.

Даволаш: симптоматик.

Маннитолни қўлланганда АБ, диурезни, конни осмотик ҳолатини қон зардобида электролитларни концентрациясини (калий натрий), сув -электролит мувозанатини ва марказий гемодинамикани назорат қилиш керак.

Препаратни сурункали юрак етишмовчилиги бўлган пациентларга эҳтиёткорлик билан буюрилади. Синама дозани юборилгандан кейин диурезни кузатиш зарур. Сийдикни солиштирма оғирлигига кўра хулоса қилиш керак эмас.

Юборилганда бош оғриғи, қусиш, бош айланиши, кўришни бузилиши кабилар пайдо бўлган ҳолларда препаратни юборишни тўхтатишни ва субдурал ва субарахноидал қон кетиши каби асоратларни ривожланишини истисно қилиши лозим.

Паст ҳароратда сақланганда препаратда кристалл ҳосил бўлиши ҳоллари бўлиши мумкин. Кристаллар чўкмага тушган ҳолларда флаконни 50-70 ^оС гача (сув ҳаммомида) қиздириш, кристаллар тўлиқ эриб кетгунича вақти–вақтида чайқатиб туриш керак. Препаратни қўллашдан олдин 36-38^оС гача бўлган ҳароратда совитиш ва агар кристаллар яна чўкмага тушмаса, уни қўллаш мумкин.

Юрак етишмовчилигида айниқса чап қоринчанинг етишмовчилигида (ўпка шишини ривожланиш хавфи сабабли), маннитолни тез таъсир этувчи ҳалқали диуретиклар билан бирга қўллаш керак. Маннитолни энцефалопатия билан кечадиган гипертоник кризда ҳам (фақат ҳалқали диуретиклар билан мажмуавий) қўллаш мумкин.

Буйракнинг органик касалликлари чақирган анурияда маннитолни юбориш ўпка шишини ривожланишига олиб келиши мумкин.

Эритемани биринчи марта юборилганда хужайрадан ташқари суюқлик ҳажмини ошишини ва гипонатриемияни ривожланишни ҳисобга олиш лозим. Диуретик самара ривожланганда пайдо бўладиган натрийурез ҳажми бўйича сувлига қараганда камлигини, бу баъзида гипернатриемияга олиб келиши мумкинлигини ҳисобга олиш лозим.

Сувсизланиш белгилари пайдо бўлганда организмга суюқликни юбориш зарур. Препаратни қайта юборишни қонда сув-электролит мувозанатини назорати остида ўтказиш керак.

Препарат фақат стационар шароитида қўлланади.

Маннитолни юрак гликозидлари билан бир вақтда қўлланганда уларни гипокалиемия билан боғлиқ токсик таъсири кучайиши мумкин.

Салуретиклар, карбонангидраза ингибиторлари ва бошқа диуретик воситаларни сийдик хайдовчи таъсирини кучайтиради. Маннитолни аминогликозидлар билан бирга қўлланганда ототоксик ва нефротоксик реакцияларни ривожланиш хавфи ошади.

Маннитол кураресимон миорелаксантларни таъсирини кучайтиради.

Маннитолни литий препаратлари ёки метотрексат билан бир вақтда ишлатилмайди, ушбу препаратларни сийдик билан чиқарилишини ошиши сабабли таъсирини камайтиради.

Маннитолни циклоспоринлар билан бир вақтда қўллаш нефротоксик реакцияларни намоён бўлиш хавфини оширади. Маннитол перорал антикоагулянтлар самарасини (дегидратация оқибатида қон ивиши омилларининг концентрациясини ошиши ҳисобига) пасайтиради.

QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMA

MANNITOL

MANNITOLUM

Preparatning savdo nomi: Mannitol

Ta‘sir etuvchi modda (XPN): mannitol

Dori shakli: infuziya uchun eritma

Tarkibi:

faol modda: mannitol – 100, 150, 200 g;

yordamchi moddalar: natriy xlorid – 9 g; in‘eksiya uchun suv – 1000 ml gacha.

10% mannitol eritmasini nazariy jihatdan osmolyarligi -870 dan 1050 m Osmol/kg gacha.

15% mannitol eritmasini nazariy jihatdan osmolyarligi -1100 dan 1480 m Osmol/kg gacha.

20% mannitol eritmasini nazariy jihatdan osmolyarligi -1680 dan 2150 m Osmol/kg gacha.

Ta‘rifi: tiniq, rangsiz yoki biroz sarg‘ish rangli suyuqlik.

Farmakoterapevtik guruhi: Diuretik vosita.

ATX kodi: BO5CO1

Farmakologik xususiyatlari

Farmakodinamikasi

Osmotik diuretik. Yaqqol diuretik samara chaqiradi, bunda kaliyni chiqarilishiga sezilarli ta‘sir ko‘rsatmasdan osmotik erkin suvni, (boshqa osmotik diuretiklardan farqli ravishda), shuningdek natriyni, xlorni ko‘p miqdorda chiqarilishi kuzatiladi. Mannitol ta‘sirining asosiy mohiyati preparatni suvni qayta so‘rilishiga to‘sqinlik qilib (mannitol buyrak naychalaridan qayta so‘rilmaydi) plazmani osmotik bosimini va filtrasiyani oshirishdan iborat, naychalarda osmotik bosimni oshiradi, bu naychalarda suvni tutilishiga va siydik hajmini oshishiga olib keladi. Mannitol nefronni quyi halqasida va to‘planuvchi naychalarda ahamiyatsiz darajada saqlanishiga qaramay asosan proksimal naychalarda ta‘sir qiladi.

Plazmani osmolyarligini oshirib aylanib yuruvchi qon hajmini oshishini chaqiradi, suyuqlikni to‘qimalardan (xususan, ko‘z soqqasi, bosh miya) qon tomirlari tarmog‘iga siljishini olib keladi, natijada bosh miya ichki bosimi va ko‘z ichki bosimi pasayadi. Hujayra va to‘qima to‘siqlari (masalan, gematoensefalik to‘siq) orqali o‘tmaydi, qonda qoldiq azot miqdorini oshirmaydi. Kalavalar filtrasiyaga ta‘sir qilmaydi.

Qon tomirlari tarmog‘idan suyuqlikni tezda chiqarilishiga yordam beradi, buyrak qon tomirlarini qarshiligini pasaytiradi va ularda qon oqimini kuchaytiradi, buni natijasida buyrak to‘qimasida gipoksiya kamayadi va nefrotoksiklarni chiqarilishi yaxshilanadi.

Mannitol kislota-asos holatiga sezilarli ta‘sir qilmaydi. Konsentrasiya qanchalik yuqori bo‘lsa (doza), preparatni diuretik samarasi shunchalik yuqori bo‘ladi va u yuborilgan va buyraklarda filtrasiya qilingan preparatni miqdori va tezligi bilan aniqlanadi, shuning uchun buyraklarning filtrasion faoliyatini buzilishida, shuningdek jigar sirrozi va assiti bo‘lgan bemorlarda diuretik samara bo‘lmasligi mumkin.

Farmakokinetikasi

Taqsimlanish hajmi (VD) ekstrasellyular suyuqlikning hajmiga mos keladi, chunki u faqat hujayradan tashqari sektorda taqsimlanadi. Preparat normal hollarda gematoensefalik to‘siq orqali o‘tmaydi. Ammo agar qon plazmasida preparatni juda yuqori konsentrasiyasi yuzaga kelsa yoki bemorda asidoz aniqlansa, mannitolni  gemtoensefalik to‘siq orqali o‘tishi va bosh miya ichki bosimini reaktiv oshishini chaqirishi mumkin. Mannitol yo‘ldosh to‘sig‘i orqali o‘tadi. Mannitolni ko‘krak sutiga kirishi noma‘lum.

Mannitol jigarda biroz metabolizmga uchraydi, natijada glikogen hosil bo‘ladi. Preparat buyraklar orqali chiqariladi. Mannitolni chiqarilishi naychalarda sezilarli darajada qayta so‘rilmasdan va ishlab chiqarilmasdan kalavalar filtrasiya bilan boshqariladi. 100 g mannitolni taxminan 80% siydik bilan 3 kun davomida chiqariladi. Yarim chiqarilish davri taxminan 100 minutni tashkil qiladi. Diuretik samara yuborilgandan keyin 1-3 soatdan so‘ng namoyon bo‘ladi, orqa miya suyuqligida bosimni pasayishi va ko‘z ichki bosimini pasayishi – infuziya boshlangandan keyin 15 minut davomidayuz beradi. Ko‘zni ichki bosimini maksimal pasayishi yuborish boshlangandan keyin 30-60 minutdan so‘ng aniqlanadi. Orqa miya suyuqligidagi bosimni pasayishi 3-8 soat davomida saqlanadi, ko‘z ichki bosimni pasayishi infuziya tugagandan keyin 4-8 soat davomida pasayadi.

Alohida klinik holatlarda farmakokinetikasi

Buyrak yetishmovchiligida preparatni yarim chiqarilish davri 36 soatgacha oshishi mumkin.

Qo‘llanilishi

• Bosh miya shishi;
• Bosh miya ichki (serebral) bosimini oshishi (gipertenziyasi);
• O‘tkir jigar va buyraklarning filtrasion faoliyati saqlangan holdagi o‘tkir buyrak yetishmovchiligida oliguriya (majmuaviy davolash tarkibida);
• Tutqanoq holati;
• Ko‘z ichki bosimini oshishini (gipertenziyasini) (jarohatdan, operasiyadan keyingi glaukomaning o‘tkir xurujlari);
• Yurak-o‘pka tizimida shuntlashni bajarishda gemoliz va gemoglobinemiyani profilaktika qilish;
• Ekstrakorporal qon aylanishi bilan o‘tkaziladigan operasiyalarda buyraklarning ishemiyasini va u bilan bog‘liq o‘tkir buyrak yetishmovchiligini oldini olish maqsadida gemolizni profilaktika qilish;
• Barbituratlar, salisilatlar, bromidlar, litiy preparatlari, sulfanilamidlar, psixotroplar, gemolitik zaharlar, metgemoglobin hosil qiluvchilar, spirtlar, is gazi va boshqalar bilan zaharlanishda kuchaytirilgan diurez;
• nomutanosib qonni yuborilgandan keyingi postransfuzion asoratlarda qo‘llanadi.

Qo‘llash usuli va dozalari

Vena ichiga tomchilab yoki sekin yuboriladi. Yuborishdan oldin eritmani tana haroratigacha ilitiladi.

Umumiy doza va yuborish tezligi ko‘rsatmaga va pasientni klinik holatiga bog‘liq.

Kattalarga diuretik vosita sifatida 50-100 g mannitolni 10-20% li eritma shaklida diurezni soatiga 30-50 ml dan kam bo‘lmagan darajasini ta‘minlaydigan tezlikda yuboriladi.

Kattalar uchun davolovchi doza tana vazniga 1,0-2,0 g dan (kg tana vazniga 3 g dan ko‘p emas) 30-90 minut davomidani tashkil qiladi. Kattalar uchun maksimal sutkalik doza-140-180 g. Bosh miya shishida, bosh miya ichki bosimi oshganda yoki glaukomada tana vazniga 0,25 -1 g yoki 1 m² tana vazniga 15-30 g hisobidan 15-20% eritma ko‘rinishida 30-60 minut davomida infuziya qilib yuboriladi.

Kattalarda zaxarlanishda 50-200 g mannitolni 10-20% li eritma ko‘rinishida diurezni soatiga 100-500 ml darajasini ta‘minlaydigan tezlikda infuziya qilib yuboriladi.

Tana vazni kichik bo‘lgan pasientlardayoki xolsizlangan bemorlarda tana vazniga 0,5 g yetarli doza hisoblanadi.

Yurak-o‘pka tizimida shuntlashni bajarishda yoki ekstrakorporal qon aylanishi bilan kechuvchi operasiyalarda gemoliz va gemoglobinemiyani profilaktika qilish uchun 10-20% li eritma ko‘rinishidagi mannitol dozasi tana vazniga 500 mg ni tashkil qiladi.

Ekstrakorporal qon aylanishi bilan bo‘lgan operasiyalarda bevosita infuziyani boshlashdan oldin preparatni 20-40 g dozada yuboriladi.

Oligouriyali pasientlarga osmotik diuretiklarga bo‘lgan reaksiyani aniqlash maqsadida oldindan mannitolni 20% li eritma ko‘rinishida sinama 200 mg/kg li dozasini v/i tomchilab 3-5 minut davomida yuborilishi lozim. Agar bundan keyin 2-3 soat davomida diurezni tezligini soatiga 30-50 ml oshishi aniqlanmasa, u holda mannitolni keyingi yuborishdan saqlanish lozim. Agar test-dozaga nisbatan reaksiya bo‘lsa, (diurez soatiga 30 ml dan ko‘p yoki u 50% ga oshsa), u holda diurezni soatiga 40 ml dan yuqori darajada tutib turish uchun eritmani yuborishnii (12,5-25 g mannitolni) 1-2 soatdan keyin qaytarish lozim.

Bolalar.

Preparatni bolalarda diuretik vosita sifatida 15-20% li eritmasi ko‘rinishida qo‘llanadi, bunda bolalar uchun 0,25-1,5 g/kg 1m² tana yuzasiga 30 g hisobidan tashkil qiladi.

Bosh miya shishida bosh miya ichki bosimini oshishida yoki glaukomada 15-20% li eritma ko‘rinishida 0,5-1,5 g/kg hisobidan 30-60 minut davomida infuziya o‘tkaziladi. Tana vazni yetarli bo‘lmagan bolalarda yoki xolsizlangan pasientlarda 0,5 g/kg doza yetarli bo‘lishi mumkin. Bolalar uchun maksimal sutkalik doza 2,0 g/kg yoki 1 m² tana yuzasiga 60 g ni tashkil qiladi. Bolalarda zaharlanishda preparatni 10% li eritma ko‘rinishida 2 g/k yoki 1m² tana yuzasiga 60 g doza bo‘lgan dozada vena ichiga infuziya qilinadi. Bolalarda buyrak faoliyatini baholash uchun doza 100-200 mg/kg. Nazorat dozasini 3-5 minut davomida yuboriladi.

Mannitol eritmasini uzoq qo‘llash tavsiya qilinmaydi.

Nojo‘ya ta‘sirlari

O‘ta yuqori sezuvchanlik reaksiyalari: rinit, angionevrotik shish, etni uvishishi, isitma, allergik reaksiyalar, anafilaktik shok.

Ovqat hazm qilish tizimi tomonidan: dispepsiya (ko‘ngil aynishi, qusish).

Nerv tizimi tomonidan: bosh aylanishi, bosh og‘rig‘i, bosh miya ichki xiralashuvi, og‘ir holatlarda tirishilar, ongni buzilishi, gallyusinasiyalar.

Yurak va qon tomirlar tomonidan: taxikardiya, arterial gipotenziya (AB pasayishi), arterial gipertenziya (AB oshishi), aritmiya, to‘sh ortida og‘riq, dimlangan yurak yetishmovchiligi, o‘pka shishi rivojlanishi.

Siydik chiqarish tizimi tomonidan: siyishni tutilishi, poliuriya, yuqori dozalarda-o‘tkir buyrak yetishmovchiligi rivojlanishi.

Moddalar almashinuvi tomonidan: suv-elektrolit muvozanatini buzilishi, suvsizlanish (chanqash, terini qurishi, og‘iz qurishi, mushak zaifligi), giponatriemiya, kam hollarda–giperkaliemiya.

Mahalliy reaksiyalar: tromboflebitni rivojlanishi, teri toshmasi, yuborish joyida og‘riq, teri nekrozi.

Izoh: mannitolni qon tomirlar atrofidagi to‘qimalarga tushishi terini shishini va nekrozini chaqirishi mumkin.

Qo‘llash mumkin bo‘lmagan xolatlar

• preparatning biron-bir tashkil qiluvchi komponentlariga o‘ta yuqori sezuvchanlik;
• og‘ir degidratasiya;
• giperosmolyar holat;
• dekompensasiyalangan yurak yetishmovchiligi;
• chap qorinchani o‘tkir yetishmovchiligi fonida o‘pka shishi;
• bosh miya ichiga qon ketishi;
• subaraxnoidal qon quyilishlari (bosh miya suyagini trepanasiya qilish vatidagi qon ketishdan tashqari);
• gemorragik insult;
• gematoensefalik to‘siqni butunligini buzilishi bilan kechadigan bosh miyaning shikastlanishi;
• buyrakni filtrasion faoliyatini buzilishi bilan kechuvchi buyrak yetshmovchiligi;
• 12 soatdan ko‘p davomiylikdagi anuriya bilan kechadigan o‘tkir buyrak yetishmovchiligi, kanalchalarni o‘tkir nekrozi fonidagi anuriya;
• koma holatlarida qo‘llash mumkin emas.

Ehtiyotkorlik bilan

• surunkali yurak yetishmovchiligida;
• gipervolemiyasi;
• giponatriemiyasi;
• giperxloremiyasi;
• giperkaliemiyasi bo‘lgan pasientlarda;
• keksa yoshda;
• homiladorlikda va laktasiya davrida ehtiyotkorlik bilan qo‘llanadi;

Dorilarning o‘zaro ta‘siri

Mannitolni yurak glikozidlari bilan bir vaqtda qo‘llanganda ularni gipokaliemiya bilan bog‘liq toksik ta‘siri kuchayishi mumkin.

Saluretiklar, karbonangidraza ingibitorlari va boshqa diuretik vositalarni siydik xaydovchi ta‘sirini kuchaytiradi. Mannitolni aminoglikozidlar bilan birga qo‘llanganda ototoksik va nefrotoksik reaksiyalarni rivojlanish xavfi oshadi.

Mannitol kuraresimon miorelaksantlarni ta‘sirini kuchaytiradi.

Mannitolni litiy preparatlari yoki metotreksat bilan bir vaqtda ishlatilmaydi, ushbu preparatlarni siydik bilan chiqarilishini oshishi sababli ta‘sirini kamaytiradi.

Mannitolni siklosporinlar bilan bir vaqtda qo‘llash nefrotoksik reaksiyalarni namoyon bo‘lish xavfini oshiradi. Mannitol peroral antikoagulyantlar samarasini (degidratasiya oqibatida qon ivishi omillarining konsentrasiyasini oshishi hisobiga) pasaytiradi.

Maxsus ko‘rsatmalar

Mannitolni qo‘llanganda AB, diurezni, konni osmotik holatini qon zardobida elektrolitlarni konsentrasiyasini (kaliy natriy), suv -elektrolit muvozanatini va markaziy gemodinamikani nazorat qilish kerak.

Preparatni surunkali yurak yetishmovchiligi bo‘lgan pasientlarga ehtiyotkorlik bilan buyuriladi. Sinama dozani yuborilgandan keyin diurezni kuzatish zarur. Siydikni solishtirma og‘irligiga ko‘ra xulosa qilish kerak emas.

Yuborilganda bosh og‘rig‘i, qusish, bosh aylanishi, ko‘rishni buzilishi kabilar paydo bo‘lgan hollarda preparatni yuborishni to‘xtatishni va subdural va subaraxnoidal qon ketishi kabi asoratlarni rivojlanishini istisno qilishi lozim.

Past haroratda saqlanganda preparatda kristall hosil bo‘lishi hollari bo‘lishi mumkin. Kristallar cho‘kmaga tushgan hollarda flakonni 50-70 ^oS gacha (suv hammomida) qizdirish, kristallar to‘liq erib ketgunicha vaqti–vaqtida chayqatib turish kerak. Preparatni qo‘llashdan oldin 36-38^oS gacha bo‘lgan haroratda sovitish va agar kristallar yana cho‘kmaga tushmasa, uni qo‘llash mumkin.

Yurak yetishmovchiligida ayniqsa chap qorinchaning yetishmovchiligida (o‘pka shishini rivojlanish xavfi sababli), mannitolni tez ta‘sir etuvchi halqali diuretiklar bilan birga qo‘llash kerak. Mannitolni ensefalopatiya bilan kechadigan gipertonik krizda ham (faqat halqali diuretiklar bilan majmuaviy) qo‘llash mumkin.

Buyrakning organik kasalliklari chaqirgan anuriyada mannitolni yuborish o‘pka shishini rivojlanishiga olib kelishi mumkin.

Eritemani birinchi marta yuborilganda xujayradan tashqari suyuqlik hajmini oshishini va giponatriemiyani rivojlanishni hisobga olish lozim. Diuretik samara rivojlanganda paydo bo‘ladigan natriyurez hajmi bo‘yicha suvliga qaraganda kamligini, bu ba‘zida gipernatriemiyaga olib kelishi mumkinligini hisobga olish lozim.

Suvsizlanish belgilari paydo bo‘lganda organizmga suyuqlikni yuborish zarur. Preparatni qayta yuborishni qonda suv-elektrolit muvozanatini nazorati ostida o‘tkazish kerak.

Preparat faqat stasionar sharoitida qo‘llanadi.

Homiladorlikda va laktasiyada qo‘llanilishi

Odamda adekvat va qat‘iy nazorat qilinadigan taqiqotlar o‘tkazilmagan. Mannitolni ko‘krak sutiga kirishi aniqlanmagan.

Homiladorlikda va laktasiyada faqat ona uchun taxmin qilinadigan foyda homilaga yoki bolaga bo‘lgan potensial xavfdan ustun bo‘lgan hollardagina qo‘llash mumkin.

Bolalar

Preparatni pediatriyada samaradorligi va xavfsizligi yetarli darajada o‘rganilmagan.

Preparatni bolalar ololmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach ishlatilmasin.

Dozani oshirib yuborilishi

Preparatni yuqori dozalarda tez yuborish suvsizlanishga, elektrolit almashinuvini buzilishiga (gipernatriemiyaga, giponatriemiyaga va giperkaliemiyaga), hujayradan tashqari suyuqlik hajmini oshishiga, o‘pkani shishiga, yurak old yuklamasiga (ayniqsa o‘tkir yoki surunkali buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda) olib kelishi mumkin.

Simptomlari: mushak zaifligi, tirishishlar, hushni yo‘qotish, nojo‘ya ta‘sirlarni kuchayishi.

Davolash: simptomatik.

Chiqarilish shakli

10%, 15%, 20% 100 ml, 250 ml va 500 ml dan flakonlarda.

Saqlash sharoiti

Quruq, yorug‘likdan himoyalangan joyda, 25°S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin.

2 yil

Dorixonalardan berish tartibi

Resept bo‘yicha.

Рецепт бўйича.

10%, 15%, 20% 100 мл, 250 мл ва 500 мл дан флаконларда.

Ўта юқори сезувчанлик реакциялари: ринит, ангионевротик шиш, этни увишиши, иситма, аллергик реакциялар, анафилактик шок.

Овқат ҳазм қилиш тизими томонидан: диспепсия (кўнгил айниши, қусиш).

Нерв тизими томонидан: бош айланиши, бош оғриғи, бош мия ички хиралашуви, оғир ҳолатларда тиришилар, онгни бузилиши, галлюцинациялар.

Юрак ва қон томирлар томонидан: тахикардия, артериал гипотензия (АБ пасайиши), артериал гипертензия (АБ ошиши), аритмия, тўш ортида оғриқ, димланган юрак етишмовчилиги, ўпка шиши ривожланиши.

Сийдик чиқариш тизими томонидан: сийишни тутилиши, полиурия, юқори дозаларда-ўткир буйрак етишмовчилиги ривожланиши.

Моддалар алмашинуви томонидан: сув-электролит мувозанатини бузилиши, сувсизланиш (чанқаш, терини қуриши, оғиз қуриши, мушак заифлиги), гипонатриемия, кам ҳолларда–гиперкалиемия.

Маҳаллий реакциялар: тромбофлебитни ривожланиши, тери тошмаси, юбориш жойида оғриқ, тери некрози.

Изоҳ: маннитолни қон томирлар атрофидаги тўқималарга тушиши терини шишини ва некрозини чақириши мумкин.

•       Бош мия шиши;

•       Бош мия ички (церебрал) босимини ошиши (гипертензияси);

•       Ўткир жигар ва буйракларнинг фильтрацион фаолияти сақланган ҳолдаги ўткир буйрак етишмовчилигида олигурия (мажмуавий даволаш таркибида);

•       Тутқаноқ ҳолати;

•       Кўз ички босимини ошишини (гипертензиясини) (жароҳатдан, операциядан кейинги глаукоманинг ўткир хуружлари);

•       Юрак-ўпка тизимида шунтлашни бажаришда гемолиз ва гемоглобинемияни профилактика қилиш;

•       Экстракорпорал қон айланиши билан ўтказиладиган операцияларда буйракларнинг ишемиясини ва у билан боғлиқ ўткир буйрак етишмовчилигини олдини олиш мақсадида гемолизни профилактика қилиш;

•       Барбитуратлар, салицилатлар, бромидлар, литий препаратлари, сульфаниламидлар, психотроплар, гемолитик заҳарлар, метгемоглобин ҳосил қилувчилар, спиртлар, ис гази ва бошқалар билан заҳарланишда кучайтирилган диурез;

•       номутаносиб қонни юборилгандан кейинги пострансфузион асоратларда қўлланади.