Natriy gidrokarbonat

Dori shakli

4% ли инфузия учун эритма 250 мл дан шиша флаконларда.

Farmakokinetikasi

Натрий бикорбанатининг сувда натрий ионларига (Na⁺) ва бикорбанат ионларига  (HCO₃ ) диссоциацияси кузатилади. Натрий (Na⁺) ҳужайрадан ташқари суюқликнинг асосий катиони ҳисобланади, бикорбанат – қоннинг бикарбонат буфер тизимининг асосий компонентидир. Қонга нисбатан катта миқдорда кислота махсулотларини ажралишида водород ионлари (H+) бикорбанат ионлари (HCO₃^-) билан ўзаро таъсирга киришади, бу кам диссоцирланувчи бикорбонат кислотаси – H₂CO₃ хосил бўлишига олиб келади. Карбангидраза ферменти таъсири остида, бикорбонат кислотаси чиқариладиган хаво чиқариб ташланадиган карбонат кислотаси (СО₂) ва сув (Н₂О) ни билан,  хосил қилиш билан парчаланади.

Maxsus shartlar

Лаборатор текширишлар назорати остида қўлланилади: КИХ (кислота-ишқор ҳолати) ва электролит балансини назорат қилиш лозим.

Юрак ёки буйракнинг ёндош касалликлари бўлган беморларда юрак етишмовчилиги ва шишлар ривожланиши мумкин. Ацидозни хаддан ташқари тез мувофиқлаштирилган ҳолларда, хусусан ўпка вентиляцияси бузилиши оқибатида CO₂ (карбонат ангидриди) ни тез ажралиб чиқиши церебрал ацидозни кучайтириши мумкин. Сийдикни ишқорийланиши мумкинлиги ва фосфат тузларини ҳосил бўлиш ҳавфини ошиши туфайли, мунтазам қабул қилиш тавсия қилинмайди. Қисқа вақт қўлланганида кислота-ишқор ҳолатининг ишқорий томонга силжиши клиник симптомлар билан кечмайди, бироқ сурункали буйрак етишмовчилигида ҳолатни сезиларли оғирлаштириши мумкин. Яра касаллиги билан кўпинча бирга кечувчи қусиш (хлор ионларини йўқотилиши) алкалозни яққол намоён бўлишини кучайтириши мумкин.

Препарати бўлган флаконни ҳар гал юборишдан олдин, унда қаттиқ заррачалар мавжудлиги ва рангини ўзгаришларини аниқлаш юзасидан визуал кўрикдан ўтказиш лозим. Флакон фақат бутун бўлса ва эритма тиниқ бўлганидагина ишлатилсин.

Ҳомиладорлик ва лактация даврида қўлланилиши

Ҳомиладорлик ва лактация даврида, фақат она учун тахмин қилинаётган фойда, ҳомила ёки бола учун мумкин бўлган потенциал хавфдан устун бўлган ҳоллардагина қўллаш мумкин.

Homiladorlik va laktatsiya davrida qullanishi

Ҳомиладорлик ва лактация даврида, фақат она учун тахмин қилинаётган фойда, ҳомила ёки бола учун мумкин бўлган потенциал хавфдан устун бўлган ҳоллардагина қўллаш мумкин.

Umumiy ma'lumot

QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMA

NATRIYA GIDROKARBONAT

NATRII HYDROCARBONAS

Preparatning savdo nomi: Natriya gidrokarbonat

Ta‘sir etuvchi moddalar (XPN): Natriy gidrokarbonati

Dori shakli: Infuziya uchun eritma.

Tarkibi:

Faol modda: natriy gidrokarbonati – 40,0 g.

Yordamchi moddalar: etilendiamintetrasirka kislotasining dinatriyli tuzi (trilon B) – 0,2 g; in‘eksiya uchun suv 1000 ml gacha.

Ta‘rifi: Tiniq, rangsiz suyuqlik.

Farmakoterapevtik guruhi: Tuzli eritma (suv-elektrolit balansi va kislota-ishqor holatini regulyatori).

Kod ATK: B05CB04

Farmakologik hususiyatlari

Farmakodinamikasi

Qonning ishqoriy holatini tiklovchi va metabolik asidozni muvofiqlashtiruvchi vosita. Natriy gidrokarbonati dissosiasiyaga uchraganida vodorod ionlarini bog‘lovchi bikarbonat anioni ajraladi va suv hamda karbonat angidridiga parchalanuvchi va nafas olishda ajralib chiquvchi karbon kislotasini hosil qiladi. Buning natijasida qonning pH ko‘rsatkichi ishqoriy tomonga siljiydi, qonning bufer hajmi ortadi. Shuningdek preparat organizmdan natriy va xlor ionlarini chiqarilishini oshiradi, osmotik diurezni kuchaytiradi, siydikni ishqoriylashtiradi, siydik chiqarish tizimida siydik kislotasi cho‘kmasi hosil bo‘lishini oldini oladi. Bikarbonat anioni hujayra ichiga kirmaydi.

Farmakokinetikasi

O‘rganilmagan.

Qo‘llanilishi

Turli hil kasalliklardagi kompensasiyalanmagan metabolik asidoz, jumladan:

• turli etiologiyali intoksikasiyalar, jumladan dori-darmonlar (barbituratlar, salisilatlar) ta‘siridagi intoksikasiyalar;
• operasiyadan keyingi davrni og‘ir kechishi;
• katta kuyishlar;
• shok;
• diabetik koma;
• qandli diabet;
• yurak to‘xtashi bilan bog‘liq reanimasion choralarni ko‘rishda;
• yuqumli kasalliklar;
• quyi nafas yo‘llarining infeksion yallig‘lanish kasalliklarida (o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligini og‘ir kechishi);
• uzoq muddatli diareya;
• to‘xtatib bo‘lmaydigan qusish;
• o‘tkir og‘ir qon ketishlar;

• jigar va buyrakni og‘ir shikastlanishi;
• uzoq muddatli isitma holatlari;
• yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning og‘ir gipoksiyasi;
• narkoz vaqtida va operasiyadan keyingi davrda qo‘llaniladi.

Qo‘llanilishiga mutloq ko‘rsatma: qonning pH 7,2 dan pasayishi.

Qo‘llash usuli va dozalari

Kattalarga vena ichiga (v/i) tomchilab yoki rektal tomchilab yuborish buyuriladi; 1 yoshdan katta bolalarga v/i tomchilab, 1,5 mmol/kg tezlikda, qonning pH, kislota-ishqor va suv-elektrolit balansi ko‘rsatkichlarini nazorati ostida buyuriladi. Asidozni yaqqol namoyon bo‘lish darajasiga qarab, preparat suyultirilmagan yoki 5% li glyukoza eritmasi bilan 1:1 nisbatda suyultirilgan holda qo‘llanadi.

Kattalarga v/i taxminan minutiga 60 tomchi tezlikda yuboriladi, sutkada 2 marta 200 ml gacha dozada yoki tomchili xo‘qna ko‘rinishida 50-100 ml miqdorida yuboriladi.

Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarga v/i 1 kg tana vazniga 1-2 ml dozada, boshqa bolalar guruhiga – 1 kg tana vazniga 5-7 ml dozada yuboriladi.

Metabolik asidozni muvofiqlashtirishda, dozalash, kislota va ishqorlar muvozanatini buzilish darajasiga qarab belgilanadi. Doza qondagi gazlarning ko‘rsatkichlariga qarab, quydagi formula yordamida hisoblanadi:

0,5 molyarli buferlangan 4,2% li natriy gidrokarbonati hajmi (ml) = ishqorlar tanqisligi (BE) x bemorning tana vazni x 0,3 x 2 (0,3 omili umumiy suyuqlikka nisbatan hujayradan tashqaridagi suyuqlik qismiga javob beradi).

Preparatning maksimal dozasi kattalar uchun – sutkada 300 ml, bolalar uchun tana vazniga 100 ml dan 200 ml gachani tashkil etadi.

Nojo‘ya ta‘sirlari

Yurak-qon tomir tizimi tomonidan: shishlar, arterial gipertenziya.

Markaziy nerv tizimi tomonidan: tetaniya, bezovtalik, bosh og‘rig‘i.

Me‘da-ichak tizimi tomonidan: ko‘ngil aynishi, qusish, ishtahani yo‘qolishi, me‘dada og‘riq.

Boshqalar: gipokaliemiya, gipernatriemiya.

Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar

• preparatga o‘ta yuqori sezuvchanlik;
• metabolik yoki respirator alkaloz;
• gipokaliemiya;
• gipernatriemiyada qo‘llash mumkin emas.

Ehtiyotkorlik bilan:

• yurak yetishmovchiligi;
• eklampsiya;
• gipertoniya;
• jigar yetishmovchiligi;
• buyrak yetishmovchiligida ehtiyotkorlik bilan qo‘llash kerak (buyrakning yondosh kasalligi bo‘lgan bemorlarda natriy ionlarini keragidan ortiqcha qabul qilish shishlar va yurak yetishmovchiligini chaqiradi.).

Dorilarning o‘zaro ta‘siri

Natriy gidrokarbonati eritmasida quyidagilarni eritish mumkin emas:

• kislotali moddalar (askorbin, nikotin va boshqa kislotalar);
• alkaloidlar (atropin, apomorfin, kofein, teobromin, papaverin va boshqalar);
• yurak glikozidlari;
• kalsiy, magniy, og‘ir metall (temir, mis, rux) tuzlari, chunki cho‘kma tushishi yoki organik birikmalarning gidrolizi ro‘y beradi.

Natriy gidrokarbonati quydagi dori vositalari bilan nomutanosib:

• dobutamin, dopamin, norepinefrin bitartrati eritmalari;
• sefpirom;
• esmolol;
• etamzilat;
• sisplatin;
• fosfat saqlovchi eritmalar (kodein fosfati va boshqalar);
• streptomisin sulfati;
• tetrasiklin;
• penisillin G ning kaliyli tuzi.

Flukonazol v/i yuboriladigan eritma ko‘rinishida 4,2% li natriy gidrokarbonati eritmasi bilan mutanosibdir.

Kortikotropin qabul qilayotgan pasientlarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llash lozim.

Natriy gidrokarbonati gipotenziv dori vositalarining ta‘sirini, shu jumladan rezerpinning antigipertenziv ta‘sirini kuchaytirishi mumkin.

Doksisiklinni so‘rilishi va qon plazmasidagi konsentrasiyasini kamaytiradi.

Maxsus ko‘rsatmalar

Laborator tekshirishlar nazorati ostida qo‘llaniladi: kislota-ishqor va elektrolit muvozanati holatini nazorat qilish lozim.

Yurak yoki buyrakning yondosh kasalliklari bo‘lgan bemorlarda yurak yetishmovchiligi va shishlar rivojlanishi mumkin. Asidozni xaddan tashqari tez muvofiqlashtirilgan hollarda, shu jumladan o‘pka ventilyasiyasi buzilishi oqibatida CO₂ (karbonat angidridi) ni tez ajralib chiqishi serebral asidozni kuchaytirishi mumkin. Siydikni ishqoriylanishi mumkinligi va fosfat tuzlarini hosil bo‘lish havfini oshishi tufayli, muntazam qabul qilish tavsiya qilinmaydi. Qisqa vaqt qo‘llanganida kislota-ishqor holatining ishqoriy tomonga siljishi klinik simptomlar bilan kechmaydi, biroq surunkali buyrak yetishmovchiligida holatni sezilarli og‘irlashtirishi mumkin. Yara kasalligi bilan ko‘pincha birga kechuvchi qusish (xlor ionlarini yo‘qotilishi) alkalozni yaqqol namoyon bo‘lishini kuchaytirishi mumkin.

Preparati bo‘lgan flakonni har gal yuborishdan oldin, unda qattiq zarrachalar mavjudligi va rangini o‘zgarishlarini aniqlash yuzasidan vizual ko‘rikdan o‘tkazish lozim. Flakon faqat butun bo‘lsa va eritma tiniq bo‘lganidagina ishlatilsin.

Homiladorlik va laktasiya davrida qo‘llanilishi

Xomiladorlik va laktasiya davrida, faqat ona uchun taxmin qilinadigan foyda, homila yoki bola uchun mumkin bo‘lgan potensial xavfdan ustun bo‘lgan hollardagina qo‘llash mumkin.

Preparat bolalar olaolmaydigan joyda saqlansin va uni yaroqlilik muddati o‘tgach ishlatilmasin.

Dozani oshirib yuborilishi

Preparatning dozasi oshirib yuborilganda alkaloz, gipernatriemiya va giperosmiya,  tetanik tirishishlar rivojlanishi mumkin.

Alkalozning klinik belgilari: ishtahani yo‘qolishi, ko‘ngil aynishi, qusish, bezovtalik, bosh og‘rig‘i.

Davolash: preparatni darhol bekor qilish, zarurat bo‘lganida natriy xloridining izotonik yoki 5% li glyukoza eritmasi yuboriladi. Tetaniyani rivojlanish havfi bo‘lsa, kattalarga v/i 1-3 g kalsiy glyukonati yuboriladi.

Chiqarilish shakli

4% li infuziya uchun eritma 100, 250, 500 ml dan flakonlarda.

Saqlash sharoiti

Quruq, yorug‘likdan himoyalangan joyda, 25°C dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin.

Yaroqlilik muddati

2 yil.

Dorixonalardan berish tartibi

Resept bo‘yicha.

Dozirovkasi

Катталарга вена ичига (в/и) томчилаб ёки ректал томчилаб юбориш; болаларга в/и томчилаб, қоннинг pH, кислота-ишқор ва сув-электролит баланси кўрсаткичларини назорати остида буюрилади.

Ацидозни намоён бўлиш даражасига қараб, препарат суюлтирилмаган ёки 5% ли глюкоза эритмаси билан 1:1 нисбатда суюлтирилган ҳолда қўлланади.

Катталарга в/и га тахминан минутига 60 томчи тезликда юборилади, суткада икки марта 200 мл гача дозада ёки томчили хўқна кўринишида 50-100 мл миқдорида юборилади.

Янги туғилган чақалоқларга в/и 1 кг тана вазнига 4-5 мл дозада, бошқа ёш гуруҳидаги болаларга – 1 кг тана вазнига 5-7 мл дозада юборилади.

Метаболик ацидозни мувофиқлаштиришда, дозалаш, кислота ва ишқорлар мувозанатини бузилиш даражасини ҳисобга олган холда белгиланади. Доза қондаги газларнинг кўрсаткичларига қараб, қуйдаги формула ёрдамида ҳисобланади:

0,5 молярли буферланган 4,2% ли натрий гидрокарбонати ҳажми (мл) = ишқорлар танқислиги (BE) x беморнинг тана вазни x 0,3 x 2 (0,3 омили умумий суюқликка нисбатан ҳужайрадан ташқаридаги суюқлик қисмига жавоб беради).

Препаратнинг максимал дозаси катталар учун – суткада 300 мл, болалар учун тана вазнига 100 мл дан 200 мл гача буюрилади.

Nojo'ya samaralari

Юрак-қон томир тизими томонидан: шишлар, артериал гипертензия.

Марказий нерв тизими томонидан: тетания, безовталик, бош оғриғи.

Меъда-ичак тизими томонидан: кўнгил айниши, қусиш, иштаҳани йўқолиши, меъдада оғриқ.

Dori vositalarining o'zaro ta'siri

Натрий гидрокарбонати эритмасида қуйидагиларни эритиш мумкин эмас:

·      кислотали моддалар (аскорбин, никотин ва бошқа кислоталар);

·      алкалоидлар (атропин, апоморфин, кофеин, теобромин, папаверин ва бошқалар);

·      юрак гликозидлари;

·      кальций, магний, оғир металл (темир, мис, рух) тузлари, чунки чўкма тушиши ёки органик бирикмаларнинг гидролизи рўй беради.

Натрий гидрокарбонати қуйдаги дори воситалари билан номутаносиб:

·      добутамин, допамин, норэпинефрин битартрати эритмалари;

·      цефпиром;

·      эсмолол;

·      этамзилат;

·      цисплатин;

·      фосфат сақловчи эритмалар (кодеин фосфати ва бошқалар);

·      стрептомицин сульфати;

·      тетрациклин;

·      пенициллин G нинг калийли тузи.

Флуконазол в/и юбориладиган эритма кўринишида 4,2% ли натрий гидрокарбонати эритмаси билан мутаносибдир.

Кортикотропин қабул қилаётган пациентларда эҳтиёткорлик билан қўллаш лозим.

Натрий гидрокарбонати гипотензив дори воситаларининг таъсирини, шу жумладан резерпиннинг антигипертензив таъсирини кучайтириши мумкин.

Доксициклинни сўрилиши ва қон плазмасидаги концентрациясини камайтиради.

Tarkibi va ishlab chiqarilish shakli

Дори шакли: инфузия учун эритма.

Таркиби:

фаол модда: натрий гидрокарбонати - 40,0 г.

ёрдамчи моддалар: этилендиаминтетрасирка кислотасининг динатрийли тузи (трилон Б) - 0,2 г; инъекция учун сув 1000 мл гача.

Farmakodinamikasi

Қоннинг ишқорий ҳолатини тикловчи ва метаболик ацидозни мувофиқлаштирувчи восита. Натрий гидрокарбонати диссоциациясида, кейинчалик нафас олиш вақтида ажралиб чиқадиган сув ва карбонат ангидридга парчаланувчи карбонат кислотасини ҳосил қилиш билан водород ионларини боғловчи бикарбонат аниони ажралиб чиқади. Бунинг натижасида қоннинг pH кўрсаткичи ишқорий томонга силжийди, қоннинг буфер ҳажми ортади. Шунингдек препарат организмдан натрий ва хлор ионларини чиқарилишини оширади, осмотик диурезни кучайтиради, сийдикни ишқорийлаштиради, сийдик чиқариш тизимида сийдик кислотаси чўкмага тушишини олдини олади. Бикарбонат аниони ҳужайра ичига кирмайди.

Sotish shartlari

Рецепт бўйича.

Maxsus saqlash sharoitlari

Қуруқ, ёруғликдан ҳимояланган жойда, 25°C дан юқори бўлмаган ҳароратда сақлансин. Болалар ололмайдиган жойда сақлансин.

Яроқлилик муддати

2 йил.

Яроқлилик муддати ўтгач қўлланилмасин.

Эритма хиралашган ёки чўкма тушган ҳолларда қўлланилмасин.

Dozani oshirib yuborilishi

Препаратнинг дозаси ошириб юборилганда алкалоз, гипернатриемия ва гиперосмия, тетаник тиришишлар ривожланиши мумкин.

Алкалознинг клиник белгилари: иштаҳани йўқолиши, кўнгил айниши, қусиш, безовталик, бош оғриғи.

Даволаш: препаратни дарҳол бекор қилиш, зарурат бўлганида натрий хлоридининг изотоник ёки 5% ли глюкоза эритмаси юборилади. Тетанияни ривожланиш ҳавфи бўлса, катталарга в/и 1-3 г кальций глюконати юборилади.