Шок: кам ҳолларда шок ривожланиши мумкинлиги туфайли, пациентнинг ҳолатини доимо кузатиш керак. Пациентнинг аҳволини ўзгариши ривожланганида препаратни бекор қилиш ва мувофиқ даволашни буюриш керак.
Юрак-қон томир тизими: артериал босимни ошиши, қон томирлар тромбози, масалан, кўз ёши канали соҳасида ва бошқалар, баъзида тахикардия ривожланиши мумкин.
Гипертензив энцефалопатия: препаратни артериал босимни, гематокритнинг даражасини ва бошқа кўрсаткичларни доимо назорат қилиш шароитида буюриш керак, чунки энцефалопатия ривожланганида бош оғриғи, онгни бузилиши, тиришишлар ва артериал босимни кескин ошиши билан боғлиқ бўлган бошқа симптомлар ривожланади, шунингдек бош мияга қон қуйилиши ривожланиши мумкин.
Энцефалопатия: энцефалопатияни ривожланиш хавфи борлиги туфайли, пациентнинг ҳолатини доимо назорат қилишни таъминлаш керак. Пациентнинг ҳолатини ўзгариши ривожланганида препаратни бекор қилиш ва мувофиқ даволашни буюриш керак.
Тери: баъзида қичишиш, тошма, акне ривожланиши мумкин.
Жигар: гепатоз, баъзида АсАТ, АлАТ, ЛДГ, ИФ, умумий билирубиннинг даражасини ошиши билан кечади.
Овқат ҳазм қилиш тизими: баъзида кўнгил айниши, қусиш, иштаҳани йўқолиши, диарея, қорин бўшлиғида оғриқ ривожланиши мумкин.
Қон: баъзида лейкоцитлар ва эозонофилларнинг миқдори ошади. Чала туғилган чақалоқларда гранулоцитларнинг миқдорини камайиши кузатилиши мумкин. Баъзида қон плазмасида калий, мочевина, креатинин ва сийдик кислотасининг даражаси ошиши мумкин. Чала туғилган чақалоқларда рахит ривожланиши мумкин. Бир неча ойдан бир неча йилгача бўлган давр мобайнида эритропоэтин буюрилган, СБЕ билан хасталанган пациентлар ўртасида гипопластик анемияни ривожланиш ҳоллари ҳақида хабарлар кам.
Бошқалар: кўз тубига қон қуйилиши, спленомегалия, бурундан қон кетиши ривожланиши мумкин, баъзида – бош оғриғи, бош айланиши, иситма, тана ҳароратини бироз ошиши, қизиб кетиш ҳисси, лоҳаслик, артралгия, миалгия, оғизда аччиқ таъм, конвульсиялар ва қовоқларни шиши ривожланиши мумкин.
Эспоген жуда яхши ўзлаштирилади. Хабар берилган ножўя самаралари сурункали буйрак етишмовчилигининг тез-тез кузатиладиган оқибати ҳисобланади ва эритропоэтинни қўллаш билан боғлиқ бўлиши шарт эмас.
Сурункали буйрак етишмовчилиги бўлган пациентлар
1-жадвалда икки томонлама яширин плацебо-назоратли тадқиқотларда иштирок этган 5% дан ортиқ пациентларда кузатилган ножўя самаралари келтирилган. Ушбу тадқиқотда сурункали буйрак етишмовчилиги билан хасталанган 300 дан ортиқ пациентлар киритилган.
1-жадвал
|
Ножўя реакциялар
|
Одам рекомбинант эритропоэтинини қабул қилган пациентлар (n=200),%
|
Плацебо гуруҳи (n=135),%
|
|
АГ
|
24,0
|
18,5
|
|
Бош оғриғи
|
16,0
|
11,9
|
|
Артралгия
|
11,0
|
5,9
|
|
Кўнгил айниши
|
10,5
|
8,9
|
|
Шиш
|
9,0
|
10,4
|
|
Толиқиш
|
9,0
|
14,1
|
|
Диарея
|
8,5
|
5,9
|
|
Қусиш
|
8,0
|
5,2
|
|
Кўкрак қафасида оғриқ
|
7,0
|
8,8
|
|
Тери реакциялари (юборилган жойда)
|
7,0
|
11,9
|
|
Астения
|
7,0
|
11,9
|
|
Бош айланиши
|
7,0
|
12,6
|
|
Образование тромбов
|
6,8
|
2,3
|
|
Икки томонлама яширин тадқиқотларда СБЕ бўлган пациентларда яққол ифодаланган ножўя самаралари
|
|
Тиришишлар
|
1,1
|
1,1
|
|
CAL/TLA
|
0,4
|
0,6
|
|
Миокард инфаркти
|
0,4
|
1,1
|
|
Ўлим
|
0
|
1,7
|
Диализдаги, 567 пациент иштирок этган клиник тадқиқот ўтказилганида, энг кўп кузатилган ножўя самаралар: АГ (0,75%), бош оғриғи (0,40%), тахикардия (0,31%), кўнгил айниши ва қусиш (0,26%), қон-томирлар тромбози (0,25%), ҳансираш (0,14%), гиперкалиемия (0,11%) ва диарея бўлган. Бошқа ножўя самаралар йилига бир пациентга 0,1% камроқ тезлик билан кузатилган. Одам рекомбинант эритропоэтини юборилгандан сўнг бир неча соатдан кейин ривожланган ножўя самаралар кам кузатилган, улар енгил даражада ва вақтинчалик бўлган; хусусан артралгия ва миалгия каби гриппга ўхшаш симмптомлар кузатилган. Барча ўтказилган тадқиқотлар таҳлил қилинганида, одам рекомбинант эритропоэтини юборилиш йўлидан қатъий назар пациентлар томонидан бирмунча яхши ўзлаштирилади деган хулоса чиқариш мумкин.
Ўсма касалликлари бўлган пациентлар
3 ойгача муддат давом этган икки томонлама яширин плацебо-назоратли тадқиқотда иштирок этган, ўсма касалликлари билан хасталанган 10% дан ортиқ пациентларда (атиги 131 пациент) кузатилган ножўя самаралар 2-жадвалда келтирилган.
2-жадвал
|
Ножўя самаралари
|
Одам рекомбинант эритропоэтинини қабул қилган пациентлар (n=63),%
|
Плацебо гуруҳи (n=68),%
|
|
Иситма
|
29
|
19
|
|
Диарея
|
21
|
7
|
|
Кўнгил айниши
|
17
|
32
|
|
Қусиш
|
17
|
15
|
|
Шиш
|
17
|
1
|
|
Астения
|
13
|
16
|
|
Толиқиш
|
13
|
15
|
|
Ҳансираш
|
13
|
9
|
|
Парестезиялар
|
11
|
6
|
|
Юқори нафас йўллари инфекциялари
|
11
|
4
|
|
Бош айланиши
|
5
|
12
|
|
Танада оғриқ
|
3
|
16
|
Гарчи одам рекомбинант эритропоэтини ва плацебо олган пациентлар ўртасида статистик ишонарли фарқлар кузатилган бўлса-да, ножўя самараларнинг умумий даражасини ўсма жараёни билан тушунтириш мумкин. Ҳатто препаратнинг дозаси эса 927 ХБ/кг ни ташкил этган, 32 ҳафтагача вақт давомида даволанган, пациентлар (n=72) иштрокида ўтказилган клиник тадқиқотда ножўя самаралари ўсмали жараённнинг прогрессиясига мувофиқ келган. Ўлим туфайли рекомбинант одам эритропоэтини ёки плацебо билан даволашни тўхтатган пациентларнинг яшовчанлиги ва фоизи юзасидан маълумотлар нисбатига асосланиб, касаллик ёки ножўя самараларни (мувофиқ 22% ва 13%) зўрайиши хақида шуни таъкидлаш мумкинки, клиник натижалар иккала гуруҳда бир хил бўлган. Ҳайвонларда ўсмаларни ўрганиш бўйича маълумотлар ва одам рекомбинант эритропоэтини қўлланганида солид ўсмаларнинг биоптат ҳужайралари пролиферациясини аниқлаш, ўсмалар ўсишини рағбатлантирмайди деб ҳисоблашга асос бўлади. Одам рекомбинант эритропоэтини таъсирида баъзи ўсмалар (масалан, миелоид ўсмалар) ўсишини кучайтириш эҳтимолини истисно қилиш мумкин эмас. Одам рекомбинант эритропоэтини билан даволангандан сўнг лейкоцитларни ўртача миқдори плацебо гуруҳига нисбатан ўзгармаган.
