DEKSAMETAZON inyeksiya uchun eritma 1ml 4,0mg/ml N25

Глюкокортикостероидларнинг специфик цитоплазматик рецепторлар билан ўзаро таъсир қилиб, хужайра ядросига кирувчи ва матрицали рибонуклеин кислотасини синтезини рағбатлантирувчи комплекс ҳосил қилади, рибонуклеин кислотаси оқсилларни, шу жумладан хужайрадаги самараларни намоён этувчи липокортинни ҳосил бўлишини индукция қилади.

Липокортин А2 фосфолипазани сусайтиради, арахидон кислотасини ажралиб чиқишини сусайтиради ва яллиғланиш, аллергия ва бошқа жараёнларни келтириб чиқарувчи эндоперекис, простагландинлар, лейкотриенлар синтезини бостиради.

Оқсил алмашинуви: альбумин/глобулин коэффициентини ошиши билан плазмада оқсил миқдорини камайтиради; жигар ва буйракларда альбуминлар синтезини оширади; мушак тўқимасида оқсил катаболизмини кучайтиради.

Липид алмашинуви: юқори ёғ кислоталари ва триглицеридларнинг синтезини оширади, ёғни қайта тақсимлайди (оёқ-қўлларнинг тери ости қаватидан мобилизация қилиниши ва ёғни асосан елка, юз, қорин соҳасида тўпланиши), гиперхолестеринемияни ривожланишига олиб келади.

Углеводлар алмашинуви: меъда-ичак йўлларидан (МИЙ) углеводларни сўрилишини оширади, глюкозо-6-фосфатаза фаоллигини оширади, бу жигардан қонга глюкозани тушишини ошишига олиб келади; фосфоенолпируваткарбоксилаза фаоллигини ва аминотрансфераза синтезини оширади; бу глюконеогенезни фаоллашишига олиб келади.

Сув-электролит алмашинуви: организмда натрий (Na⁺) ва сувни тутиб қолади, калий (К⁺) чиқарилишини рағбатлантиради (минералокортикоид фаоллик), меъда-ичак йўлларидан кальций (Са²⁺) сўрилишини камайтиради, Са²⁺ суяклардан «ювиб» чиқаради ва Са²⁺ буйракдан чиқарилишини оширади.

Яллиғланишга қарши самараси эозинофиллар ва гиалурон кислотасини ишлаб чиқарувчи семиз хужайралардан яллиғланиш медиаторларини ажралиб чиқарилишини сусайиши, капиллярларнинг ўтказувчанлигини камайиши; хужайра мембраналарининг (айниқса лизосомал) ва органеллалар мембраналарини турғунлашиши билан боғлиқ.

Аллергияга қарши самараси аллергия медиаторларининг синтезини ва секрециясини камайиши, сенсибилизацияланган семиз хужайралардан ва базофиллардан гистамин ва бошқа биологик фаол моддаларнинг ажралиб чиқарилишини тормозланиши, айланиб юрувчи базофиллар сонини камайиши, лимфоид ва бириктирувчи тўқиманинг ривожланишини сусайтириши, Т- ва В-лимфоцитларни, семиз хужайралар миқдорини камайиши, аллергия медиаторларига эффектор хужайраларнинг сезувчанлигини камайиши, антителалар ҳосил бўлишини сусайиши, организмнинг иммун жавобини ўзгариши натижасида ривожланади.

Нафас йўлларининг сурункали обструктив касалликларида таъсири асосан яллиғланиш жараёнларини тормозланишини, шиллиқ қаватларнинг шишини олдини олиши ёки яққоллигини камайиши, бронхларнинг эпителийси шиллиқ ости қаватини эозинофил инфильтрациясини пасайиши ва бронхларнинг шиллиқ қаватида айланиб юрувчи иммун комплексларини тўпланиши, шунингдек шиллиқ қаватини эрозияланиши ва десквамациясини тормозланиши билан боғлиқ.

Майда ва ўртача ўлчамли бронхларнинг бета-адренорецепторларини эндоген катехоламинларга ва экзоген симптомиметикларга сезувчанлигини оширади, шилимшиқнинг ёпишқоқлигини унинг ҳосил бўлишини сусайиши ва қисқариши ҳисобига пасайтиради.

Шокка қарши ва антитоксик таъсири артерил босимни (АБ) ошиши (қонда айланиб юрувчи катехоламинларнинг концентрациясини ошиши ва уларга сезувчанлигини тикланиши адренорецепторларнинг, шунингдек вазоконстрикция ҳисобига), қон томир девори ўтказувчанлигини камайиши, мембранопротектор хусусиятлари, эндо- ва ксенобиотикларнинг метаболизмида иштирок этувчи жигар ферментларини фаоллашуви билан боғлиқ.

Иммунодепрессив самараси лимфоцитлар ва макрофаглардан цитокинларни (интерлейкин-1 ва интерлейкин-2, гамма-интерферон) ажралиб чиқишини тормозланиши билан боғлиқ. Гипофиз адренокогртикотроп гормонини (АКТГ)  синтезини ва ажралиб чиқишини ва иккиламчи – эндоген ГКС синтезини сусайтиради. Тиреотроп гормон ва фолликуластимулловчи гормон секрециясини сусайтиради. Бета-липотропинни ажралиб чиқишини сусайтиради, бироқ қонда айланиб юрувчи бета-эндорфин миқдорини камайтиради.

Яллиғланиш жараёнини кечишини бириктирувчи тўқима реакцияларини тормозлайди ва чандиқ тўқимасини ҳосил бўлиш эҳтимолини пасайтиради.

Марказий нерв тизими қўзғалувчанлигини тормозлайди, лимфоцитлар ва эозинофиллар миқдорини камайтиради, эритроцитларни – кўпайтиради (эритропоэтин ишлаб чиқарилишини рағбатлантириш йўли билан). 

Таъсирининг ўзига хослиги – гипофиз фаолиятини сезиларли ингибиция қилиниши ва деярли тўлиқ минералокортикостероид фаоллигини бутунлай йўқлиги.

Суткада 1-1,5 мг дозалари буйрак усти безлари пўстлоғи фаолиятини сусайтиради; биологик ярим чиқарилиш даври (Т_1/2)– 32-72 соат (гипоталамус–гипофиз–буйрак усти безларининг пўстлоқ моддаси тизимини сусайиши давомийлиги).

Эндокрин тизими томонидан: глюкозага толерантликни пасайиши, стероид қандли диабет ёки яширин қандли диабетни кучайиши, буйрак усти бези фаолиятини сусайиши, Иценко-Кушинг синдроми (ойсимон юз, гипофизар тур семириш, гирсутизм, артериал босимни ошиши, дисменорея, аменорея, миастения, “стероид” стриялар), болаларда жинсий ривожланишни кечикиши.

Овқат ҳазм қилиш тизими томонидан: кўнгил айниши, қусиш, панкреатит, меъда ва 12 бармоқ ичакнинг стероид яраси, эрозив эзофагит, меъда-ичак йўлларидан қон кетиши ва перфорация, иштаҳани ошиши ёки камайиши, овқат ҳазм бўлишини бузилиши, метеоризм, ҳиқичоқ тутиши, кам ҳолларда – «жигар» трансаминазалари ва ишқорий фосфатазанинг фаоллигини ошиши.

Юрак-қон томир тизими томонидан: аритмия, брадикардия (юрак тўхтаб қолгунича); юрак етишмовчилигини (мойиллиги бўлган пациентларда) ривожланиши ёки СЮЕ яққоллигини кучайиши, гиперкалиемияга хос электрокардиограммадаги ўзгаришлар, артериал босимни ошиши, гиперкоагуляция, тромбозлар. Ўткир ва нимўткир миокард инфаркти бўлган беморларда – некроз ўчоқларини тарқалиши, чандиқ тўқимасининг шаклланишини секинлашиши, бу юрак мушагини узилишига олиб келиши мумкин.

Нерв тизими томонидан: делирий, дезориентация, эйфория, галлюцинациялар, маниакал депрессив психоз, депрессия, параноя, бош мия ички босимини ошиши, асабийлик ёки безовталик, уйқусизлик, бош айланиши, вертиго, миячанинг сохта ўсмаси, бош оғриғи, тиришишлар.

Сезги аъзолари томонидан: кўришни бирдан йўқолиши (парентерал юборилганида бош, бўйин, бурун чиғаноқлари, бош териси соҳаларида, кўз қон томирларида препарат кристалларини тўпланиши мумкин), орқа субкапсуляр катаракта, кўриш нервининг шикастланишини мумкинлиги билан кечувчи кўз ички босимини ошиши, кўзнинг иккиламчи бактериал, замбуруғли ёки вирусли инфекциялари, шох қаватининг трофик ўзгаришлари, экзофтальм.

Моддалар алмашинуви томонидан: Са²⁺ кўп миқдорда чиқарилиши, гипокальциемия, тана вазнини ошиши, салбий азот мувозанати (оқсилларни юқори парчаланиши), кўп терлаш.

Минералокортикоид фаоллиги билан боғлиқ бўлган - суюқлик ва Na²⁺ тутилиши (периферик шишлар), гипернатриемия, гипокалиемик синдром (гипокалиемия, аритмия, миалгия ёки мушакларнинг спазми, одатдаги бўлмаган ҳолсизлик ва толиқиш).

Таянч-ҳаракат аппарати томонидан: болаларда ўсиш ва суякларнинг шаклланиш жараёнларини секинлашиши (эпифизар ўсиш соҳаларини муддатидан олдин ёпилиши), остеопороз (жуда кам ҳолларда – суякларнинг патологик синишлари, елка ва сон суякларининг бошчасини асептик некрози), мушак пайларини узилиши, стероид миопатия, мушак массасини камайиши (атрофия).

Тери қопламалари ва шиллиқ қаватлари томонидан: жароҳатларнинг битишини секинлашиши, петехиялар, экхимикозлар, терини юпқалашиши, гипер- ёки гипопигментация, “стероид” хуснбузар, “стероид” стриялар, пиодермия ва кандидозларни ривожланишига мойиллик.

Аллергик реакциялар: тарқалган маҳаллий аллергик реакциялар (тери тошмаси, тери қичишиши, анафилактик шок), маҳаллий аллергик реакциялар.

Бошқалар: инфекцияни ривожланиши ёки зўрайиши (иммунодепрессантларни ва вакцинацияни бирга қўллаш бундай ножўя самараларни пайдо бўлишига ёрдам беради), лейкоцитоурия, «бекор қилиш» синдроми.

Парентерал юборганда маҳаллий: ачишиш, увишиш, оғриқ, юборилган жойда парестезиялар ва инфекциялар, кам ҳолларда: атрофдаги тўқималар некрози, инъекция жойида чандиқлар ҳосил бўлиши, м/и юборилганда тери ва тери ости атрофияси (айниқса дельтасимон мушакка юборилганда хавфли).

Вена ичига юборилганида: аритмиялар, юзга қон қуйилишлар, тиришишлар.

Ножўя ҳолатларни камайтириш мақсадида организмга К⁺ тушишини (парҳез, К⁺ препаратлари) ошириш керак. Овқат оқсиллар, витаминларга бой, ёғлар, углеводлар ва ош тузининг миқдори чекланган бўлиши керак.

Жигар циррози бўлган беморларда препаратнинг таъсири кучаяди. Гипотиреозли пациентларда дексаметазонни клиренсини камайишини, тиреотоксикози бўлган пациентларда - ошишини ҳисобга олиш зарур.

Препарат мавжуд бўлган эмоционал беқарорликни ёки психотик бузилишларни кучайтириши мумкин. Анамнезида психозлар бўлганида Дексаметазон юқори дозаларда шифокорнинг назорати остида буюрилади.

Самарани бир маромда сақлаб турувчи даволаш вақтидаги стресс ҳолларида (масалан, жарроҳлик операцияларида, жароҳат ёки инфекцион касалликларда) препаратнинг дозасига глюкокортикостероидларга талабни ошиши сабабли тузатиш киритиш керак.

Дексаметазон билан узоқ муддатли даволаш тугаганидан кейин, стресс ҳолатларда буйрак усти безлари пўстлоғининг нисбий етишмовчилигини ривожланиши мумкинлиги сабабли, беморларни бир йил давомида синчиклаб назорат қилиш керак.

Дексаметазонни кескин бекор қилинганда, айниқса илгари юқори дозалар қўлланган ҳолларда, ўткир буйрак усти етишмовчилиги; “бекор қилиш” синдроми (буйрак усти етишмовчилиги билан боғлиқ бўлмаган): иштаҳани пасайиши, кўнгил айниши, қусиш, тормозланиш, бош оғриғи, тарқалган мушак-скелет оғриқлари, астения; шунингдек Дексаметазон буюрилиши билан боғлиқ бўлган касалликни зўрайиши ривожланиши мумкин.

Қандли диабети бўлган беморларда глюкозанинг қондаги миқдорини назорат қилиш ва зарурати бўлганида дозага тузатиш киритиш керак.

Дексаметазон инфекцион касалликларга чалинишни ошириши ёки симптомларни ниқоблаши мумкин. Сувчечак, қизамиқ ва бошқа инфекциялар оғирроқ кечиши ва ҳатто эмланмаган шахсларда летал ҳолатга ҳам олиб келиши. Дексаметазон узоқ муддат давомида қўлланганда кўпинча иммуносупрессия ривожланади, бироқ ҳатто қисқа муддатли даволашда ҳам келиб чиқиши мумкин.

Даволаниш даврида қизамиқли ёки сувчечакли беморлар билан муомалада бўлган болаларга, профилактик специфик иммуноглобулинлар буюрилади. Болаларда Дексаметазон билан узоқ муддат даволаниш вақтида ўсиш ва ривожланиш динамикасини синчиклаб кузатиш керак.

Ҳомиладорлик ва эмизиш даврида қўлланилиши

Ҳомиладорлик вақтида (айниқса биринчи уч ойлигида) препаратни фақат кутилаётган даволаш самараси ҳомила учун бўлган потенциал хавфдан устун бўлганида қўлланиши мумкин. Ҳомиладорлик даврида узоқ муддат қўлланганида ҳомиланинг ўсишини бузилиши мумкинлигини истисно қилиб бўлмайди. Ҳомиладорликнинг охирида қўллаш ҳолида ҳомилада буйрак усти безлари пўстлоғининг атрофиясини пайдо бўлиш хавфи мавжуд, у янги туғилган чақалоқда ўринбосар даволаш ўтказишни талаб қилиши мумкин. Агар эмизиш вақтида препарат билан даволашни ўтказишнинг зарурати бўлса, эмизишни тўхтатиш керак.

Транспорт воситаларини ва бошқа механизмларни бошқариш қобилиятига таъсири

Даволаш вақтида диққатни юқори жамлашни психомотор реакциялар тезлигини талаб этувчи транспорт воситаларини ва бошқа механизмларни бошқаришдан сақланишлари керак.

Препарат болалар ололмайдиган жойда сақлансин ва яроқлилик муддати ўтгач қўлланилмасин.

Тез таъсир этувчи глюкокортикостероидларни юборишни талаб этувчи бошқа касалликларни симптоматик ва патогенетик даволаш, шунингдек препаратни перорал қабул қилиш мумкин бўлмаган ҳолатлар:

-       эндокрин касалликлари: буйрак усти безларининг ўткир етишмовчилиги, буйрак усти безлар пўстлоғининг бирламчи ва иккиламчи етишмовчилиги, буйрак усти безларининг туғма гиперплазиясининг ўткир тиреоидит;

-       шок (куйиш, жароҳат, операцион, токсик) – томирларни торайтирувчи воситалар, плазма ўрнини босувчи препаратлар ва бошқа симптоматик даволаш самарасиз бўлганида;

-       бош мия шиши (бош миянинг ўсмасида, бош мия жароҳатида, нейрохирургик аралашувларида, бош мияга қон қуйилганида, энцефалитда, менингитда, нур таъсирида шикастланишда);

-       астматик статус; оғир бронхоспазм (бронхиал астмани, сурункали обструктив бронхитни зўрайиши);

-       оғир аллергик реакциялар, анафилактик шок;

-       ревматик касалликлар;

-       бириктирувчи тўқиманинг тизимли касалликлари;

-       ўткир оғир дерматозлар;

-       хавфли касалликлар: катта пациентларда лейкоз ва лимфомани паллиатив даволаш; болалардаги ўткир лейкемия, хавфли ўсмалари бўлган пациентлардаги гиперкальциемия; перорал даволаш мумкин бўлмаганида;

-       қон касалликлари: катталардаги ўткир гемолитик анемиялар, агранулоцитоз, идиопатик тромбоцитопеник пурпура;

-       офтальмология амалиётида (субконъюнктивал, ретробульбар ёки парабульбар юборишлар): аллергик конъюнктивит, кератит, иридоциклит, блефарит, блефароконъюнктивит, склерит, эписклерит, кўз жароҳатидан ва жарроҳлик аралашувларидан кейинги яллиғланиш жараёни, симпатик офтальмия, шох парда кўчириб ўтказилганидан кейинги иммуносупрессив даволаш;

-       маҳаллий қўлланилиши (патологик ҳосила соҳасига): келоидлар, дискоид қизил югурик, ҳалқасимон гранулема.

-       куйдирувчи суюқликлар билан заҳарланишда (яллиғланиш ҳолатларни камайтиради ва чандиқ оқибатидаги торайишларини бартараф этади) қўлланади.

Препаратни қуйидаги касалликлар ва ҳолатларда эҳтиёткорлик билан буюриш керак:

-       Меъда-ичак йўлларининг касалликлари – меъда ва ўн икки бармоқ ичакнинг яра касаллиги, эзофагит, гастрит, ўткир ёки латент пептик яра, яқинда яратилган ичак анастомози, перфорация ёки абсцессланиш хавфи билан кечувчи носпецифик ярали колит, дивертикулит.

-       Вирусли, замбуруғли ёки бактериал табиатли (ҳозирги вақтда ёки яқинда ўтказилган, шу жумладан яқинда бемор билан бўлган мулоқатда) паразитар ва инфекцион касалликлар – оддий герпес, ўраб олувчи герпес (виремик фазаси), сувчечак, қизамиқ; амёбиаз, стронгилоидоз (аниқланган ёки шубҳа қилинган), тизимли микоз, фаол ва латент туберкулёз. Оғир инфекцион касалликларда фақат специфик микробларга қарши даволаш фонида қўллашга йўл қўйилади.

-       Эмлашдан олдинги ва кейинги давр (эмлашдан 8 ҳафта олдин ва 2 ҳафта кейин), БЦЖ билан эмлашдан кейинги лимфаденит. Иммунтанқислик ҳолатлари (шу жумладан ОИТС ёки ОИТВ билан инфекцияланиш).

-       Юрак-қон томир тизимининг касалликлари, шу жумладан яқинда ўтказилган миокард инфаркти (ўткир ва нимўткир миокард инфаркти бўлган беморларда некроз ўчоқларини тарқалиши, чандиқ тўқимасининг шаклланишини секинлашиши ва бунинг оқибатида юрак мушагини узилиши мумкин), декомпенсацияланган оғир сурункали юрак етишмовчилиги, артериал гипертензия, гиперлипидемия.

-       Эндокрин касалликлар - қандли диабет (шу жумладан углеводларга толерантликни бузилиши), тиреотоксикоз, гипотиреоз, Иценко-Кушинг касаллиги, семириш III-IV босқичи.

-       Оғир сурункали буйрак ва/ёки жигар етишмовчилиги, нефроуролитиаз. Гипоальбуминемия ва уни пайдо бўлишига мойиллиги бўлган ҳолатлар (жигар циррози, нефротик синдром).

-       Тизимли остеопороз, миастения gravis, полимиелит (бульбар энцефалит шаклидан ташқари), тутқаноқ, “стероид” миопатия;

-       Ўткир психоз, оғир аффектив бузилишлар (шу жумладан анамнездаги, асосан “стероид” психоз);

-       Очиқ ва ёпиқ бурчакли глаукома, кўз герпеси (шох пардани перфорацияси хавфи);

-       Ҳомиладорликда қўллаш  мумкин эмас.

Болаларда ўсиш даврида Дексаметазонни фақат мутлоқ кўрсатмалар бўйича ва даволовчи шифокорнинг синчков назорати остида қўлланилиши лозим.

Дексаметазон юрак гликозидларининг токсиклигини оширади (гипокалиемияни юз бериши туфайли, аритмияларни ривожланиш хавфи ошади).

Ацетилсалицил кислотасини чиқарилишини тезлаштиради, қонда унинг метаболитлари миқдорини камайтиради (дексаметазон бекор қилинганда қонда салицилатларнинг концентрацияси ошади ва ножўя ҳолатларни ривожланиш хавфи ошади).

Тирик вирусларга қарши вакциналар билан бир вақтда қўлланганда ва бошқа турдаги иммунизация фонида вирусларни фаоллашуви ва инфекцияларни ривожланиши хавфи ошади.

Изониазид, мексилетиннинг (асосан “тез ацетиляторларнинг”) метаболизмини оширади, бу уларнинг плазмадаги концентрацияларини камайишига олиб келади.

Парацетамолнинг гепатотоксик таъсирини ривожланиш хавфини оширади (жигар ферментлари индукцияси ва парацетамолнинг токсик метаболитини шаклланиши кузатилади).

Фолат кислотасининг миқдорини оширади (узоқ муддат даволанганда). Дексаметазон томонидан чақирилган гипокалиемия миорелаксантлар фонидаги мушаклар блокадаси яққоллигини ва давомийлигини ошириши мумкин.

Юқори дозаларда соматотропиннинг самарасини камайтиради.

Дексаметазон гипогликемик ДВ таъсирини камайтиради; кумарин ҳосилаларининг антикоагулянт таъсирини кучайтиради.

Ичакда D витаминининг Са²⁺ ни сўрилишига бўлган таъсирини сусайтиради.

Эргокальциферол ва паратгормон дексаметазон томонидан чақирилган остеопатияларни ривожланишига тўсқинлик қилади.

Қонда празиквантелнинг концентрациясини камайтиради.

Циклоспорин (метаболизмни сусайтиради) ва кетоконазол  (клиренсни камайтиради) токсикликни оширади.

Тиазид диуретиклар, карбоангидраза ингибиторлари, бошқа ГКС ва амфотерицин В гипокалиемияни, Na⁺  сақловчи ДВ – шишлар ва АБ ошишини ривожланиш хавфини оширади.

Ностероид яллиғланишга қарши препаратлар (НЯҚП) ва этанол МИЙ шиллиқ қаватини яраланиши ва қон кетишини ривожланиши хавфини оширади, артритни даволаш учун НЯҚП билан мажмуада терапевтик самарани жамланиши ҳисобига ГКС дозаси камайиши мумкин.

Индометацин альбумин билан боғланиб, дексаметазонни сиқиб чиқариб, унинг ножўя самарасини ривожланиши хавфини оширади.

Амфотерицин В ва карбоангидраза ингибиторлари остеопорозни ривожланиши хавфини оширади.

Фенитоин, барбитуратлар, эфедрин, теофиллин, рифампицин ва жигарнинг микросомал ферментларининг бошқа индукторлари таъсири остида дексаметазоннинг терапевтик таъсири камаяди (метаболизм тезлиги ошиши). Митотан ва буйрак усти бези пўстлоғи фаолиятининг бошқа ингибиторлари дексаметазоннинг дозасини ошириши заруратига олиб келиши мумкин.

Қалқонсимон бези гормонлари препаратларини қўллаш фонида дексаметазонни клиренси ошади.

Иммунодепрессантлар инфекцияни ва лимфомани ёки бошқа Эпштейн–Барр вируси томонидан чақирилган бошқа лимфапролифератив бузилишларни ривожланиш хавфини оширади.

Эстрогенлар (шу жумладан эстроген сақловчи перорал контрацептивлар) дексаметазоннинг клиренсини камайтиради, Т_1/2 ва уларнинг терапевтик ва токсик самараларини узайтиради.

Бошқа стероид гормонал ДВ – андрогенлар, эстрогенлар, анаболик воситаларни, перорал контрацептивларни бир вақтда қўллаш гирсуизм ва хуснбузарларни ҳосил бўлишига олиб келади.

Трициклик антидепрессантлар дексаметазонни қабул қилиш оқибатидаги депрессиянинг яққоллигини кучайтириши мумкин (ушбу ножўя самараларни даволаш учун мўлжалланмаган).

Катарактани ривожланиш хавфи бошқа ГКС, антипсихотик ДВ (нейролептиклар), карбутамид ва азатиопринни қўллаш фонида ошади. М-холиноблокаторлар (шу жумладан, антигистамин дори воситалари, трициклик антидепрессантлар), нитратлар билан бир вақтда буюриш кўз ички босимини ошишини ривожланишига олиб келади.

Яроқлилик муддати

3 йил.

Препаратни в/и ва м/и суткада 0,5-24 мг дозада 2 марта қабул қилишда (⅓-½ перорал дозага эквивалент бўлган) максимал қисқа курсларда минимал самарали дозада юборилади, даволашни аста –секин бекор қилинади. Узоқ муддатли даволаш қўллашни суткада 0,5 мг дан ошмайдиган дозада ўтказилиши лозим. Мушак ичига айнан бир  жойга кўпи билан  2 мл эритма юборилади.

Шошилинч ҳолатларда юқори дозаларда қўлланилади: бошланғич доза
4-20 мг ни ташкил қилади, бу зарур бўлган самарага эришилгунча такрорланади, умумий суткалик доза кам ҳолларда 80 мг дан ошади. Терапевтик самарага эришилгандан кейин дексаметазонни 2-4 мг дан юборилади, зарурати бўлганида кейинчалик аста-секин препарат бекор қилинади. Узоқ муддатли самарани сақлаб туриш учун препаратни ҳар 3-4 соатда ёки узоқ муддатли томчили инфузия ҳолида юборилади. Ўткир ҳолатлар бартараф этилганидан сўнг, пациент дексаметазонни ичга қабул қилишга ўтказилади. 

Болалар учун препаратнинг дозалари (м/и):

Ўринбосар даволашни ўтказишда препаратнинг дозалари (буйрак усти бези пўстлоғининг етишмовчилигида) тана вазнига 0,0233 мг/кг ёки тана юзаси майдонига 0,67 мг/м² 3 дозага бўлинган, ҳар 3 кунда ёки тана вазнига 0,00776-0,01165 мг/кг ни ёки тана юзаси майдонига 0,233-0,335 мг/м² ни ҳар 12-24 соатда ташкил қилади. Бошқа кўрсатмаларда препаратнинг тавсия этилган дозаси ҳар 12-24 соатда 0,02776 дан тана вазнига 0,16665 мг/кг гача ёки тана юзаси майдонига 0,833-5 мг/м²  ни ташкил қилади.

Препаратнинг юқори дозаларда узоқ муддат қўллаш, буйрак усти безлари пўстлоғининг ўткир етишмовчилигини ривожланишини олдини олиш мақсадида, дозани аста-секин камайтиришни талаб қилади.

Даволаш: симптоматик, махсус антидоти йўқ.

QO‘LLASH BO‘YICHA YO‘RIQNOMA

DEKSAMETAZON-DARNISA

DEXAMETHASONE-DARNITSA

Preparatning savdo nomi: Deksametazon-Darnisa

Ta‘sir etuvchi modda (XPN): deksametazon (dexamethasone);

Dori shakli: in‘eksiya uchun eritma

Tarkibi:

1 ml eritma quyidagilarni saqlaydi:

faol modda: 4 mg deksametazon natriy fosfati;

Yordamchi moddalar: natriy gidrofosfat dodekagidrati, kaliy digidrofosfati, gliserin, benzil spirti, dinatriy edetati (trilon B), in‘eksiya uchun suv.

Ta‘rifi: tiniq, rangsiz suyuqlik.

Farmakoterapevtik guruhi: Tizimli qo‘llash uchun kortikosteroidlar. Glyukokortikoidlar. Deksametazon.

ATX kodi: N02A V02.

Farmakologik xususiyatlari

Farmakodinamikasi

Deksametazon-Darnisa – glyukokortikoidli ta‘sir ko‘rsatuvchi buyrak usti bezining sun‘iy gormonidir (kortikosteroid). Yallig‘lanishga qarshi va immunosupressiv ta‘sir ko‘rsatadi, shuningdek energetik metabolizm, glyukoza almashinuvi, gipotalamus sekresiyasi omilini faollashishiga (manfiy teskari bog‘lanishi orqali) va adenogipofiz trofik gormoniga ta‘sir etadi.

Glyukokortikosteroidlarning ta‘sir etish mexanizmi hozirgi paytgacha aniqlanmagan. Hozirgi paytda glyukokortikosteroidlarning ta‘sir etish mexanizmi to‘g‘risida yetarli miqdorda xabarlar bo‘lib, ularni glyukokortikosteroidlarning hujayra darajasida ta‘sir etishini tasdiqlaydi. Hujayra sitoplazmasida ikkita yaxshi o‘rganilgan reseptorlar tizimi mavjud. Glyukokortikosteroidlar glyukokortikoid reseptorlari bilan bog‘lanishi orqali yallig‘lanishga qarshi va immunosupressiv ta‘sir ko‘rsatadi va glyukozani almashinishini boshqaradi, mineralokortikoidlar reseptorlari bog‘lanishi orqali esa natriy, kaliy metabolizmini va suv-elektrolit muvozanatini boshqaradi.

Glyukokortikosteroidlar lipidlarda eriydi va hujayra membranasi orqali nishon hujayralarga oson o‘tadi. Gormonning reseptor bilan bog‘lanishi reseptor konformasiyasini o‘zgarishiga olib keladi, bu uning DNK bilan yaqinligini oshishiga olib keladi. Gormon/reseptor majmuasi hujayra yadrosiga kiradi va DNK molekulasini boshqaradigan markaz bilan bog‘lanadi, u shuningdek glyukokortikoid javob (GRE) elementi deb ham ataladi. GRE bilan yoki spesifik genlar bilan bog‘langan faollashgan reseptor m-RNK transkripsiyasini boshqaradi, u oshishi yoki kamayishi mumkin. Paydo bo‘lgan m-RNK ribosomalarga tashiladi va natijada yangi oqsillar paydo bo‘lishi yuz beradi. Nishon hujayralari va hujayralarda kechayotgan jarayonlarga bog‘liq holda oqsillar sintezi kuchayishi (masalan, jigar hujayralarida tirozintransaminaza paydo bo‘lishi) yoki kamayishi (masalan limfositlarda IL-2 hosil bo‘lishi) mumkin. Glyukokortikosteroidlar reseptorlari barcha turdagi to‘qimalarda bo‘lganligi sababli, glyukokortikosteroidlar organizmning ko‘pchilik hujayralariga ta‘sir etadi deb hisoblash mumkin.

Farmakokinetikasi

So‘rilishi

Deksametazon in‘eksiya qilingan joydan tez so‘riladi. Qon plazmasidagi maksimal konsentrasiyasiga vena ichiga yuborilgandan 5 minutdan keyin va mushak ichiga yuborilganda 1 soat davomida erishiladi.

Bo‘g‘imga yoki yumshoq to‘qimaga (yallig‘lanish o‘chog‘i) mahalliy yuborilganda so‘rilish in‘eksion yuborishga qaraganda sekinroq amalga oshadi.

Vena ichiga yuborilganda, ta‘sir etishi darhol boshlanadi, mushak ichiga yuborilganda – 8 soatdan keyin boshlanadi.

Preparat uzoq vaqt ta‘sir etuvchi glyukokortikosteroidlar qatoriga qiradi. Mushak ichiga yuborilganda ta‘siri 17-28 kun va mahalliy qo‘llanganda esa – 3 kundan 3 haftagacha davom etadi.

Taqsimlanishi

Qon plazmasida 77% deksametazon plazma oqsillari bilan, asosan albumin bilan bog‘lanadi. Deksametazonning faqatgina oz qismi boshqa oqsillar bilan bog‘lanadi. Deksametazon yog‘da eruvchan hisoblanadi, shuning uchun u hujayralarga va hujayralararo bo‘shliqlarga oson kiradi. Markaziy nerv tizimida (gipotalamus, gipofiz) bog‘lanadi va membrana reseptorlari orqali ta‘sir ko‘rsatadi. Periferik to‘qimalarda bog‘lanadi va sitoplazmatik reseptorlar yordamida ta‘sir ko‘rsatadi.

Biotransformasiyasi

Deksametazon metabolizmi ta‘sir etgan joyda, ya‘ni hujayraning o‘zida kechadi. Deksametazon birinchi navbatda jigarda metabolizmga uchraydi, shuningdek buyrak va boshqa to‘qimalarda ham metabolizmga uchrashi mumkin.

Chiqarilishi

Deksametazonning biologik yarim chiqarilish davri 24-72 soatni tashkil etadi. Deksametazonning taxminan 80% buyrak orqali glyukuronid ko‘rinishida 24 soat davomida chiqariladi.

Qo‘llanilishi

Deksametazon shoshilinch holatlarda va peroral qabul qilinishi mumkin bo‘lmagan holatlarda vena ichiga yoki mushak ichiga yuborilsin.

Endokrin tizimi kasalliklari:

• buyrak usti bezining birlamchi yoki ikkilamchi (gipofizar) yetishmovchiligida o‘rin bosar davolash (o‘tkir buyrak usti bezi yetishmovchiligidan tashqari, bu holatda gormonal samara yuqoriroq bo‘lishini hisobga olganda gidrokortizon yoki kortizon yuborish ko‘proq ma‘qul hisoblanadi);
• o‘tkir buyrak usti bezining yetishmovchiligida (gidrokortizon yoki kortizon tanlov preparati hisoblanadi; mineralokortikoidlar bilan birga qo‘llash zarur bo‘lishi mumkin, ayniqsa sintetik analoglari qo‘llanilganda);
• operasiyadan oldin va og‘ir jarohatlarda yoki aniqlangan buyrak usti bezi yetishmovchiligi bo‘lgan pasientlarda yoki aniqlanmagan adrenokortikal zahirada;
• an‘anaviy davolashga chidamli shokda, aniqlangan yoki shubha qilingan buyrak usti bezi yetishmovchiligida;
• buyrak usti bezining tug‘ma giperplaziyasi;
• qalqonsimon bezining yiringli bo‘lmagan yallig‘lanishi va radiasion tireoiditlarning og‘ir shakllari.

Revmatologik kasalliklar: (bazis davolash ta‘sir etmaganda, ya‘ni og‘riqni qoldiruvchi va yallig‘lanishga qarshi nosteroid vositalarning yallig‘lanishga qarshi ta‘siri foydasiz bo‘lganda yordamchi davolash usuli sifatida):

• revmatoid artrit, shu jumladan, yuvenil revmatoid artrit va revmatoid artritni bo‘g‘imlardan tashqari ko‘rinishlari (o‘pka, ko‘z va yurakdagi revmatik o‘zgarishlar, teri vaskuliti);
• osteoartrozdagi sinoviit; jarohatdan keyingi osteoartroz; epikondilit; o‘tkir nospesifik tendosinoviit; o‘tkir podagrik artrit; psoriatik artrit, ankilozlovchi spondilit; biriktiruvchi to‘qimaning tizimli kasalliklari; vaskulit.

Teri kasalliklari:

• po‘rsildoq; og‘ir ko‘pshaklli eritema (Stivens-Djonson sindromi); eksfoliativ dermatit; bullyoz gerpetiform dermatit; ekssudativ eritemaning og‘ir shakllari; tugunli eritema; seboreyali dermatitning og‘ir shakllari; psoriazning og‘ir shakllari; standart davolashga chidamli eshakemi; fungoid mikoz; dermatomiozit.

Allergik kasalliklar (an‘anaviy davolash usullariga berilmaydigan):

• bronxial astma; kontakt dermatit, atopik dermatit; zardob kasalligi; surunkali yoki majmuaviy allergik rinit, dori vositalariga allergiya; qon quygandan keyingi eshakemi.

Ko‘rish a‘zolari kasalliklari:

• ko‘zning yallig‘lanish kasalliklari (o‘tkir markaziy xorioidit, ko‘rish nervi nevriti); allergik kasalliklari (kon‘yunktivitlar, uveitlar, skleritlar, keratitlar, iritlar); tizimli immun kasalliklari (sarkoidoz, chakka arteriit); ko‘z soqqasidagi proliferativ o‘zgarishlar (endokrin oftalmopatiya, soxta o‘sma); muguz pardasi ko‘chirib o‘tkazilganda immunosupressiv davolash. Eritmani tizimli yoki mahalliy (kon‘yunktiva ostiga, retrobulbar yoki parabulbar yuborish) yuborish mumkin.

Me‘da-ichak yo‘llari kasalliklari:

• yarali kolit (og‘ir kechishda), Kron kasalligi (og‘ir kechishida) pasientni kritik holatdan chiqarish uchun; surunkali autoimmun gepatitlar; jigarni ko‘chirib o‘tkazishda ko‘chish reaksiyasida.

Nafas yo‘llari kasalliklari:

• simptomatik sarkoidoz (simptomatik davolash); o‘tkir toksik bronxiolit; surunkali bronxit va astma (zo‘rayganda); o‘choqli yoki tarqalgan o‘pka tuberkulyozi (tuberkulyozga qarshi tegishli davolash bilan birga); berillioz (granulematoz yallig‘lanish); radiasion yoki aspirasion pnevmonit.

Gematologik kasallaklar:

• orttirilgan yoki tug‘ma surunkali aplastik anemiya; autoimmun gemolitik anemiya;
• kattalardagi ikkilamchi trombositopeniya; eritroblastopeniya; o‘tkir limfoblastom leykemiya (induksion davolash); kattalardagi idiopatik trombositopenik purpura (faqat yuborish, mushak ichiga yuborish mumkin emas).

Buyrak kasalliklari:

• buyrakni ko‘chirib o‘tkazishda immunosupressiv davolash; diurezni rag‘batlantirish yoki idiopatik nefrotik sindromida (uremiyasiz) proteinuriyani kamaytirish va tizimli qizil yugurikda buyrak faoliyatini buzilishi.

Xavfli onkologik kasalliklar:

• kattalarda leykemiya va limfomani palliativ davolash; bolalarda o‘tkir leykemiya; xavfli kasalliklardagi giperkalsiemiyada.

Bosh miya shishi:

• bosh miyaning birlamchi yoki ikkilamchi metastatik o‘smalari natijasidagi bosh miya shishlarida; bosh suyagi trepanasiyasi va bosh miya jarohatlarida.

Shok:

• odatiy usullar bilan davolashga berilmaydigan shok holati; buyrak usti bezi yetishmovchiligi bo‘lgan pasientlardagi shok; anafilaktik shok (adrenalin buyurilgandan keyin vena ichiga); buyrak usti bezi yetishmovchiligi aniqlanganda yoki unga shubha bo‘lganida, operasiyadan oldin shokning oldini olish uchun.

Boshqa ko‘rsatmalar:

• subaraxnoidal blokadali tuberkulyoz meningit (tuberkulyozga qarshi tegishli davolash bilan birga); nevrologik simptomlari bo‘lgan trixinellyoz yoki miokard trixinellyozi; aponevroz yoki paylarning (gangliya) kistozli o‘smasi.

Bo‘g‘im ichiga yoki yumshoq to‘qimalarga yuborishga ko‘rsatmalar:

• revmatoid artrit (alohida bo‘g‘imni og‘ir yallig‘lanishi), ankilozlovchi spondilit (yallig‘langan bo‘g‘imlar an‘anaviy davolash usullariga chidamli bo‘lsa); psoriatik artrit (oligoartrikulyar shakli va tendovaginit); monoartrit (sinovial suyuqlik olib tashlangandan keyin); bo‘g‘imlarning osteoartriti (faqat sinovial va ekssudasiya holatlarida); bo‘g‘imdan tashqaridagi revmatizm (epikondilit, tendovaginit, bursit); o‘tkir va podagrik artrit.

Mahalliy yuborish (shikastlangan joyga yuborish):

• keloid shikastlanishlar; temiratki, psoriaz, xalqasimon granulyoma, sklerozlanuvchi follikulit, diskoidli yugurik va teri sarkoidozidagi gipertrofik, yallig‘lanish va infiltrativ shikastlanishlar; diskli qizil yugurik lishayi; Urbax-Oppengeym kasalligi, chegaralangan alopesiyada qo‘llaniladi.

Qo‘llash usuli va dozalari

Preparat kattalarga va tug‘ilgandan boshlab bolalarga qo‘llash mumkin.

Vena ichiga (in‘eksiya yoki infuziya ko‘rinishida), mushak ichiga yoki mahalliy – bo‘g‘im ichiga in‘eksiya yoki teridagi shikastlangan sohaga yoki yumshoq to‘qimalar infiltrati in‘eksiya ko‘rinishida yuboriladi. Infuziya uchun erituvchi sifatida natriy xloridining 0,9% li eritmasi yoki glyukozaning 5% li eritmasi qo‘llanilsin.

Chaqaloqlarda, ayniqsa chala tug‘ilgan chaqaloqlarda qo‘llanganda, vena ichiga yuborishga mo‘ljallangan eritmalar yoki preparatni keyinchalik eritish uchun, eritmalar o‘zida konservantlar saqlamasligi kerak.

Preparatni infuziya uchun erituvchi bilan aralashtirilganda steril choralariga amal qilish kerak. Aralashma 24 soat davomida qo‘llanishi kerak, chunki infuziya uchun tayyorlangan eritmalar konservantlar saqlamaydi.

Har bir parenteral yuborishdan oldin yuborish uchun mo‘ljallangan preparatlarni qo‘shimchalar borligiga va rangini o‘zgarishini ko‘z orqali tekshirish kerak.

Preparat dozasini shaxsan pasientning kasalligi holatiga, ko‘zlangan davolash davomiyligiga, glyukokortikosteroidlarni o‘zlashtiraolishiga va organizm reaksiyasiga qarab shaxsiy ravishda aniqlash kerak.

Kattalarga

Preparatni parenteral ko‘rinishda faqat shoshilinch holatlarda, peroral davolash mumkin bo‘lmaganda va “Qo‘llanilishi” bo‘limida ko‘rsatilgan hollarda yuborish kerak.

Vena ichiga va mushak ichiga yuborish

Preparatni kuniga 0,5 dan to 9 mg boshlang‘ich dozada qo‘llash mumkin, zarur bo‘lganida dozani oshirish mumkin.

Deksametazonning boshlang‘ich dozalarini klinik reaksiya paydo bo‘lgunicha yuborish kerak, keyinchalik esa dozani sekin-asta eng kichik samarali dozaga kamaytiriladi. Yuqori dozalarni bir necha kundan kun ko‘p vaqt davomida yuborilganda, doza sekin-asta keyingi bir necha kun davomida yoki hatto ko‘proq vaqt davomida kamaytiriladi.

Mahalliy yuborish

Odatda preparat 0,2-6 mg dozada qo‘llaniladi, xususan:

– yirik bo‘g‘imlar (masalan, tizza) – 2-4 mg;

– mayda bo‘g‘imlar (masalan, falangalar orasi, chakka-pastki jag‘) – 0,8-1 mg;

– sinovial xalta – 2-3 mg;

– pay qobiqlari – 0,4-1,0 mg;

– yumshoq to‘qima infiltrasiyasi – 2-6 mg;

– gangliyalar – 1-2 mg;

Bo‘g‘imlarga takroran  3-4 oydan keyin yuborish mumkin. Bir bo‘g‘imga butun hayot davomida 3 yoki 4 marta yuborish mumkin. Bo‘g‘im ichiga tez-tez yuborish bo‘g‘im tog‘ayi shikastlanishi va suyak nekrozini chaqirishi mumkin. Bo‘g‘im ichiga in‘eksiyalarni bir paytning o‘zida 2 ta bo‘g‘imdan ortiqqa yubormaslik tavsiya etiladi.

Shikastlangan joyga kiritilgan deksametazon dozasi bo‘g‘im ichiga yuborilgan dozaga tenglashtiriladi. Deksametazonni 2 tadan ortiq shikastlangan joyga bir vaqtda yuborish tavsiya etilmaydi.

Glyukokortikosteroidlarni bo‘g‘imlar ichiga in‘eksiya qilish mahalliylarga qo‘shimcha ravishda tizimli reaksiyalar rivojlanishiga olib kelishi mumkin.

Glyukokortikosteroidlarni infeksiyalangan bo‘g‘imlar va nostabil yoki deformasiyaga uchragan bo‘g‘imlarga yuborish mumkin emas.

Bolalarga

O‘rin bosar davolash: preparat sutkada 0,02 mg/kg dozada (sutkada 0,67 mg/m² tana yuzasi) 3 kunga bo‘lib, har 3 kunda yuboriladi yoki tana vazniga 0,2-0,3 mg/kg (0,2-0,3 mg/m² tana yuzasi) hisobidan buyuriladi.

Boshqa ko‘rsatmalar: preparat 0,02-0,1 mg/kg (0,8-5 mg/m² tana yuzasi) dozada har 12-24 soatda qo‘llaniladi.

Quyida solishtirish maqsadida turli glyukokortikosteroidlarning ekvivalent dozalari milligrammlarda keltirilgan:

Nojo‘ya ta‘sirlari

Nojo‘ya reaksiyalar kelib chiqish tez-tezligi dozaga va davolash davomiyligiga bog‘liq.

Qisqa vaqt davomida davolagandagi nojo‘ya reaksiyalar

Ruhiyat tomonidan: ruhiy buzilishlar.

Me‘da-ichak yo‘llarii tomonidan: yara kasalligi, o‘tkir pankreatit.

Moddalar almashinuvi va metabolizm tomonidan: uglevodlarlarga nisbatan tolerantlikni pasayishi, ishtahani oshishi, tana vaznini oshishi, gipertrigliseridemiya.

Endokrin tizimi tomonidan: buyrak usti bezi faoliyatini vaqtinchalik susayishi.

Immun tizimi, teri va teri osti klechatkasi tomonidan: o‘ta yuqori sezuvchanlik reaksiyalari.

Uzoq vaqt davomida davolashdagi nojo‘ya reaksiyalar:

Yurak-qon tomir tizimi tomonidan: arterial gipertenziya, teleangioektaziya.

Ko‘rish a‘zolari tomonidan: katarakta, glaukoma.

Moddalar almashinuvi va metabolizm tomonidan: semirish.

Endokrin tizimi tomonidan: buyrak usti bezi faoliyatini uzoq vaqt davomida susayishi, bolalar o‘sishini sekinlashishi, epifizar o‘sish zonalarini muddatidan oldin berkilishi.

Suyak-mushak apparati va biriktiruvchi to‘qima tomonidan: mushak atrofiyasi, osteoporoz, naysimon suyaklar sinishi, suyaklarning aseptik nekrozi.

Immun tizimi, teri va teri osti klechatkasi tomonidan: immun javobni pasayishi va infeksion kasalliklarga nisbatan beriluvchanlikni oshishi, terini yupqalashishi.

Deksametazon bilan davolaganda turli a‘zolar va tizimlarda kelib chiqishi mumkin bo‘lgan nojo‘ya reaksiyalar

Yurak-qon tizimi tomonidan: paroksizmal bradikardiya, yurak to‘xtab qolishi, yurak aritmiyalari, stenokardiya xurujlari, yurakni kattalashishi, qon-tomir yetishmovchiligi, dimlangan yurak yetishmovchiligi, surunkali yurak yetishmovchiligi, yog‘ emboliyasi, arterial gipertenziya, chala tug‘ilgan chaqaloqlarda gipertrofik kardiomiopatiya, juda kam hollarda – yaqinda miokard infarktini o‘tkazgan pasientlarda yurak yorilishi; shuningdek qorinchalar politop ekstrasistoliyasi, gipertonik ensefalopatiyasi, taxikardiya, tromboemboliya, tromboflebit, vaskulit bo‘lishi mumkin.

Qon va limfatik tizim tomonidan: tromboemboliya holatlari, tromboflebit, monositlar va/yoki limfositlar sonini kamayishi, leykositoz, eozinofiliya (boshqa glyukokortikoidlarni qo‘llangandagidek); kam hollarda – trombositopeniya va trombositopenik bo‘lmagan purpura.

Nerv tizimi tomonidan: davolangandan keyin ko‘rish nervi diski shishi va bosh miya ichki bosimini oshishi (soxta o‘sma), tutqanoqni zo‘rayishi, bosh aylanishi, hushdan ketish, tirishish, bosh og‘rishi, giperkineziya, nevrit, nevropatiya, paresteziya paydo bo‘lishi mumkin, bolalarda preparat bosh miya po‘stlog‘i falajini keltirib chiqarishi mumkin.

Ruhiyat tomonidan: affektiv buzilishlar (ta‘sirchanlik, eyforiya, deliriy, paranoyya, asabiylik, havotirlik, dezorientasiya, depressiya, kayfiyatni o‘zgaruvchanligi, o‘z joniga qasd qilish holatlari) bilan davom etadigan shaxsiyatni va hatti harakatni o‘zgarishlari, uyquni buzilishi, ta‘lim olish disfunksiyasi (shu jumladan ongni chalkashishi va amneziya), psixotik reaksiyalar (shu jumladan, maniya, gallyusinasiyalar, psixozlar va shizofreniyani zo‘rayishi).

Ko‘rish a‘zolari tomonidan: ko‘z ichki bosimini oshishi, glaukoma, katarakta, ekzoftalm, papilloedema, muguz qavati yoki sklerani yupqalashishi, retrolental fibroplaziya, oftalmologik virusli yoki zamburug‘li kasalliklarni zo‘rayishi.

Nafas olish tizimi va ko‘krak qafasi tomonidan: o‘pka shishi.

Ovqat hazm qilish yo‘llari tomonidan: ko‘ngil aynishi, qusish, dispepsiya, hiqichoq, meteorizm, ezofagit, qizilo‘ngach kandidozi, ishtahani oshishi yoki pasayishi; kam hollarda – me‘da va o‘n ikki barmoq ichakning peptik yarasi, shu jumladan, ovqat hazm qilish yo‘llarida perforasiya va qon ketishlar (qonli qusish, melena), pankreatit va o‘t pufagi va ichak perforasiyasi (ayniqsa surunkali ichak yallig‘lanishi bo‘lgan pasietlarda), ovqat hazm qilish yo‘llarining atoniyasi kuzatilishi mumkin.

Gepatobilar tizim tomonidan: jigar fermentlari darajasini oshishi, gepatomegaliya.

Moddalar almashinuvi va metabolizm tomonidan: kalsiy ionlarini chiqarilishini oshishi, gipokalsiemiya, tana vazni oshishi, manfiy azot muvozanati (oqsillar parchalanishini oshishi), suyuqlik va natriy ionlarini tutib qolinishi (periferik shishlar), gipernatriemiya, kaliy ionlari chiqarilishini oshishi, gipokaliemik sindrom: gipokaliemiya, gipokaliemik alkaloz, aritmiya, mialgiya yoki mushaklar spazmi.

Endokrin tizimi tomonidan: buyrak usti bezi faoliyatini susayishi va atrofiyasi (stressga nisbatan reaksiyani pasayishi) gipotalamo-gipofizar-buyrak usti bezi faoliyatini susayishi, Isenko-Kushing sindromi, bolalarda jinsiy rivojlanishni susayishi, jinsiy gormonlar sekresiyasini buzilishi (hayz sikllarini buzilishlari, amenoreya, girsutizm, impotensiya) giperglikemiya, “steroid” qandli diabet, yashirin qandli diabet, yashirin qandli diabetning klinik faol shakliga o‘tishi, uglevodlarni o‘zlashtiraolmaslik, qandli diabeti bo‘lgan bemorlarda insulin yoki peroral diabetga qarshi preparatlarga nisbatan talabni oshishi.

Tayanch-harakat apparati va biriktiruvchi to‘qima tomonidan: mushak kuchsizligi, mushaklar atrofiyasi, steroid miopatiya (mushak katabolizmi mushak kuchsizligini chaqiradi), osteoporoz (kalsiy chiqarilishini oshishi), naysimon suyaklar sinishi yoki umurtqa pog‘onasining kompression sinishlari, aseptik osteonekroz (ko‘proq – son va yelka suyaklari boshchalarining aseptik nekrozi), paylarni yorilishi (ayniqsa ba‘zi xinolonlarni bir vaqtda qo‘llaganda), bolalarda o‘sish va suyaklar minerallashuvini to‘xtab qolishi, o‘sish epifizar zonalarini vaqtidan oldin berkilishi.

Immun tizimi, teri va teri osti klechatka tomonidan: o‘ta yuqori sezuvchanlik reaksiyalari, shu jumladan toshmalar, qichishish, giperemiya, allergik dermatit, eshakemi, Kvinke shishi, bronxospazm, anafilaktik shok, terining regenerativ va reparativ faoliyatini susayishi, yaralarni bitishini sekinlashishi. Terini yupqalashishi va sezgir bo‘lishi, teri qurishi, teri atrofiyasi, giper- yoki gipopigmentasiya, teri osti klechatkasini taqsimlanishini buzilishi, ekximoz, steril abssess, xusnbuzar, petexiyalar, striyalar, teleangiektaziyalar, teri testlari va emlash reaksiyalarini susayishi, immunosupressiya.

Yuborilgan joydagi reaksiyalar: o‘ta yuqori sezuvchanlik reaksiyalari, shu jumladan toshmalar, qichishish, giperemiya va terini sanchishi, simptomatik neyrogen artropatiya (Sharko bo‘g‘imi)ga o‘xshash bo‘g‘imlarni og‘riqsiz parchalanishi.

Boshqalar: odatdagi bo‘lmagan holsizlik va yuqori toliqish, zamburug‘li, virusli yoki bakterial infeksiyalarni zo‘rayishi, shartli patogen infeksiyalarni rivojlanishini regenerativ va reparativ jarayonlarini susayishi, shishlar, ko‘p terlash, leykosituriya, bekor qilish sindromi. Preparat jismoniy qaramlikni chaqirishi mumkin.

Glyukokortikosteroidlarni bekor qilish sindromi belgilari

Deksametazon bilan uzoq vaqt davolangan pasientlarda dozani juda tez kamaytirganda bekor qilish sindromi rivojlanishi mumkin va buyrak usti bezi yetishmovchiligi, arterial gipotenziya yoki o‘lim holati yuzaga kelishi mumkin. Ba‘zi holatlarda bekor qilish sindromi pasient davolanayotgan kasallik belgilarini yomonlashishi yoki qaytalanishi ko‘rinishida namoyon bo‘lishi mumkin.

Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar

• Ta‘sir etuvchi moddaga yoki preparatning boshqa komponentlariga nisbatan yuqori sezuvchanlik.
• O‘tkir virusli, bakterial yoki tizimli zamburug‘li infeksiyalar (agar tegishli davolash qo‘llanilmayotgan bo‘lsa);
• Tirik vaksina bilan vaksinasiya.
• Isenko-Kushing sindromi.
• Qon ivish tizimining og‘ir kasalliklari bo‘lgan pasientlarga mushak ichiga yuborish mumkin emas.
• Mahalliy qo‘llanilganda – bakteriemiya, tizimli zamburug‘li infeksiyalar, qo‘llanilgan joydagi infeksiya, shu jumladan gonoreya yoki tuberkulyoz oqibatida septik artrit; bo‘g‘imlari barqaror bo‘lmagan pasientlarda qo‘llash mumkin emas.

Dorilarning o‘zaro ta‘siri

Preparatni boshqa dori vositalari bilan bir vaqtda qo‘llanilganda quyidagi o‘zaro ta‘sirlar kelib chiqishi mumkin:

CYP 3A4 fermentini ingibisiya qiluvchi dori vositalari bilan (masalan, ketokonazol, antibiotiklar-makrolidlar) – qon plazmasida deksametazon konsentrasiyasi oshadi; ketokonazol buyrak usti bezida glyukokortikosteroidlar sintezini bostirish mumkin, shunday qilib deksametazon konsentrasiyasi kamayishi oqibatida buyrak usti bezi yetishmovchiligi rivojalanishi mumkin;

aminoglutetimid, efidrin, buyrak usti po‘stlog‘i ingibitorlari (masalan, mitotan), karbamazepin, primidon, rifampisin, rifabutin, fenobarbital, fenitoin – deksametazonning samaradorligi kamayadi, ushbu preparatlarni bir vaqtda qo‘llaganda deksametazon dozasini oshirish kerak;

azatioprin, antipsixotiklar, boshqa glyukokortikosteroidlar, karbutamid bilan – katarakta rivojlanish xavfi oshadi;

albendazol, geparin, kaliyuretiklar, siklosporin bilan – yuqoridagilarning samaradorligi oshadi, siklosporin va glyukokortikosteroidlarni bir vaqtda qo‘llaganda tirishishlar paydo bo‘lishi mumkin;

amfoterasin V, β₂-adrenomimetiklar, kaliyni organizmdan chiqaruvchi preparatlar (masalan, diuretiklar) bilan – gipokaliemiyani rivojalanish xavfi oshadi, bu yurak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin; amfoterasin V va glyukokortikosteroidlarni bir vaqtda qo‘llash osteoporozni rivojalanish xavfini oshirishi mumkin;

antigipertenziv vositalar, natriyuretiklar, prazikvantel, gipoglikemik vositalar, salisilatlar, somatropin (yuqori dozalarda) – sanab o‘tilganlarning samaradorligi kamayadi, deksametazon va salisilatlarni bir vaqtda qo‘llanganda deksametazon dozasini ehtiyotkorlik bilan kamaytirish lozim, chunki bunda qon plazmasida salisilatlarning konsentrasiyasi oshishi va intoksikasiya kuzatilishi mumkin;

antigistamin vositalar, m-xolinoblokatorlar, nitratlar, trisiklik antidepressantlar bilan – ko‘z ichki bosimini oshishi xavfi ortadi; trisiklik antidepressantlar va glyukokortikosteroidlarni bir vaqtda qo‘llash depressiya xavfini oshiradi;

antixolinesteraz vositalari bilan – miasteniya gravis bo‘lgan pasientlarda yaqqol kuchsizlik holati rivojlanish xavfi oshadi;

D vitamini bilan – ichakda kalsiy so‘rilishiga ta‘siri susayishi;

qalqonsimon bez gormonlari bilan – glyukokortikosteroidlar klirensi oshadi;

izoniazid, meksiletin bilan – ular metabolizmi kuchayishi natijasida qon plazmasida konsentrasiyasini kamayadi;

immunodepressantlar bilan – infeksiyalar, limfoma yoki boshqa Epshteyn-Barr virusi bilan bog‘liq limfoproliferativ buzilishlar xavfi oshadi;

karboangidraza ingibitorlari bilan – osteoporoz rivojlanish xavfi oshadi;

indometasin bilan – deksametazonning toksik samaralari kuchayadi (uning albumin bilan bog‘lanishini siqib chiqarilishi natijasida);

viruslarga qarshi tirik vaksinalar bilan va boshqa turdagi immunizasiya fonida – viruslarni faollashishi va infeksiyalarni rivojlanish xavfi oshadi;

kumarin antikoagulyantlari bilan – ularning ta‘siri o‘zgaradi, preparatlarni bir vaqtda qo‘llanganda protrombin vaqtining monitoringini amalga oshirish kerak;

miorelaksantlar bilan – glyukokortikosteroidlar bilan bog‘liq gipokaliemiya fonida mushak blokadasi yaqqolligi va davomiyligi kuchayadi;

nosteroid yallig‘lanishga qarshi vositalar, etanol bilan – me‘da-ichakdan qon ketish va yaralar paydo bo‘lish xavfi oshadi;

parasetamol bilan – “jigar” fermentlari induksiyasi va toksik metabolitlari paydo bo‘lishi natijasida parasetamolning gepatotoksik ta‘sirini rivojlanish xavfi oshadi;

CYP 3A4 tomonidan metabolizmga uchraydigan preparatlar (indinavir, eritromisin) bilan – ular klirensi oshishi natijasida konsentrasiyasi kamayadi;

ritordin bilan – o‘pka shishi rivojlanishi mumkin, tug‘ayotgan ayolning shunday holat rivojlanishi natijasida o‘limi to‘g‘risida xabar berilgan; deksametazon va ritordinni tug‘ruq vaqtda birga qo‘llash mumkin emas;

yurak glikozidlari bilan – gipokaliemiyasi bo‘lgan pasientlarda yurak ritmini buzilishi xavfi va glyukokortikosteroidlarning toksik samaralari kuchayadi;

steroid gormonal dori vositalari (masalan androgenlar, anaboliklar, estrogenlar, peroral kontraseptivlar) bilan – husnbuzar va girsutizm paydo bo‘lishi; estrogenlar peroral kontraseptivlar glyukokortikosteroidlar klirensini pasaytirib, terapevtik va toksik samaralarini kuchaytiradi;

talidomid bilan – toksik epidermal nekrolizni rivojlanish xavfi oshadi;

Ergokalseferol va paratgormon glyukokortikosteroidlar keltirib chiqaradigan osteopatiyani rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.

Terapevtik ustunlikka ega bo‘lgan o‘zaro ta‘sir turlari: deksametazonni bir vaqtda metoklopramid, difengidramid, proxlorperazin yoki 5-NT₃ reseptorlari antagonistlari (ondansetron yoki granisetron kabi serotonin reseptorlari yoki 5-gidroksitriptamin, 3 turi, ya‘ni) bilan qo‘llash sisplatin, siklofosfamid, metotreksat, ftorurasil bilan ximiyaterapiyada kelib chiqadigan ko‘ngil aynish va qusishni oldini olishda samaralidir.

Deksametazonning yuqorida ko‘rsatilgan dori vositalari bilan o‘zaro ta‘siri deksametazon bostirish testini o‘zgartirishi mumkin. Test natijalarini baholashda buni hisobga olish kerak.

Chekish deksametazonning farmakokinetikasiga ta‘sir etmaydi.

Nomutanosiblik

Ritordin va deksametazonni bir vaqtda qo‘llash mumkin emas, chunki bunda o‘pka shishiga olib kelishi mumkin. Shunday holat rivojlanishi natijasida tug‘ayotgan ayolning tug‘ruq vaqtida o‘lim haqida ma‘lumotlar bor.

Maxsus ko‘rsatmalar

Glyukokortikosteroidlar bilan davolashni boshlashdan oldin va davolashni olib borish jarayonida qonning umumiy tahlili, qon plazmasidagi glikemiya darajasi va elektrolitlar miqdorini nazorat qilib borish kerak.

Deksametazon bilan davolash vaqtida (ayniqsa uzoq vaqt davomida) okulist kuzatuvi, arterial qon bosimi va suv-elektrolit muvozanati nazorati, xususan qon zardobida kaliy miqdori, shuningdek periferik qon manzarasi va glikemiya darajasini kuzatish kerak.

Kortikosteroidlar bilan parenteral davolash vaqtida ayrim hollarda o‘ta yuqori sezuvchanlik reaksiyalari kuzatilishi mumkin, shuning uchun deksametazon bilan davolashdan oldin allergik reaksiyalar kelib chiqishi mumkinligini (ayniqsa anamnezida biron-bir boshqa doriga nisbatan allergiyasi bo‘lgan pasientlarda) hisobga olib, tegishli choralarni amalga oshirish kerak.

Uzoq vaqt davolangan holatlardan keyin preparat bekor qilinganda, bekor qilish sindromi (buyrak usti bezining yetishmovchiligi belgilarisiz) quyidagi simptomlari bilan namoyon bo‘lishi mumkin: haroratni ko‘tarilishi, tumov, kon‘yunktivani qizarishi, bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, uyquchanlik yoki ta‘sirchanlik, tormozlanish, mushak va bo‘g‘imlarda og‘riq, ko‘ngil aynishi, qusish, tana vaznini kamayishi, umumiy holsizlik, tirishishlar. Shuni hisobga olgan holda deksametazon dozasini asta-sekin kamaytirish kerak. Qabul qilishni to‘satdan to‘xtatish o‘limga olib kelishi mumkin.

Agar deksametazon bilan davolash vaqtida yoki davolashni to‘xtatgandan keyin pasient og‘ir stress holatida (jarohat natijasida, jarrohlik yoki og‘ir kasallik) bo‘lsa, dozani oshirish yoki gidrokortizon yoki kortizon qo‘llash kerak.

Deksametazon uzoq vaqt qo‘llagan va davolashni to‘xtatgandan keyin og‘ir stress holatiga tushib qolgan pasientlar deksametazon qabul qilishni yana boshlashlari kerak, chunki kelib chiqqan buyrak usti bezi yetishmovchiligi davolash to‘xtatilgandan keyin bir necha oy davom etishi mumkin.

Deksametazon yoki tabiiy glyukokortikosteroidlar bilan davolash mavjud bo‘lgan yoki yangi infeksiya simptomlarini, shuningdek ichak perforasiyasi simptomlarini yashirishi mumkin. Davolash vaqtida shamollagan yoki boshqa infeksiyasi bo‘lgan bemorlar bilan kontaktdan saqlanish kerak.

Deksametazon tizimli zamburug‘li infeksiya, latent amyobiaz va o‘pka tuberkulyozini zo‘rayishini chaqirishi mumkin.

Faol shakldagi o‘pka tuberkulyozi bo‘lgan pasientlar faqt o‘tkinchi yoki tarqalgan o‘pka tuberkulyozida (tuberkulyozga qarshi vositalar bilan birga) deksametazon qabul qilishlari kerak. Deksametazon bilan davolanayotgan faol bo‘lmagan o‘pka tuberkulyozi bo‘lgan pasientlar yoki tuberkulinga ijobiy javob bergan pasientlar kimyoviy profilaktik vositalarini qabul qilishlari kerak.

Deksametazon bilan davolanayotganda tirik vaksina bilan vaksinasiya qilish mumkin emas. Tirik bo‘lmagan virusli yoki bakterial vaksina bilan vaksinasiya qilish kutilayotgan antitelalar paydo bo‘lishi va himoya samarasi rivojlanishiga olib kelmaydi. Deksametazonni  vaksinasiyadan 8 xafta oldin buyurish mumkin emas va vaksinasiya qilingandan keyin 2 xafta o‘tgach buyuriladi.

Preparat infeksion kasalliklari, ayniqsa suvchechak va qizamiq kasalligi bo‘lgan bemorlarga ehtiyotlik bilan buyuriladi, chunki deksametazon qo‘llanilganda  ushbu kasalliklar og‘irroq kechadi. Shuning uchun bu kasalliklar bilan og‘rimagan shaxslar infeksiyalanishni oldini olishi uchun ehtiyotkorlikka amal qilishlari kerak. Agar bemorlar bilan kontakt bo‘lsa, tezda shifokorga murojaat qilish kerak. Immunoglobulin bilan profilaktik davolash tavsiya etiladi.

Glyukokortikosteroidlarni ko‘zlarning pufakli temiratki (herpes sumplex) si bo‘lgan bemorlarga ehtiyotkorlik bilan buyurish kerak, chunki ularni qo‘llash muguz parda perforasiyasiga olib kelishi mumkin.

Osteoporoz, arterial gipertenziya, yurak yetishmovchiligi, tuberkulyoz, glaukoma, jigar yoki buyrak yetishmovchiligi, qandli diabet, gastrit, ezofagit, divertikulit, faol peptik yara, yaqinda amalga oshirilgan ichak anastamozi, kolit va tutqanoq, tireotoksikoz, Isenko-Kushing sindromi, semirish (III-IV darajali), nefrourolitiaz, giperlipidemiya, poliomielit (bulbar ensefalitli shaklidan tashqari), gipoalbuminemiyasi bo‘lgan va shu holatga olib keladigan bemorlarda, immun tanqisligi holatidagi bemorlarda (shu jumladan OITS yoki OITV bilan infeksiyalanganlar), BSJ emlashdan keyingi limfadeniti bo‘lgan bemorlarda ehtiyotkorlik va tibbiy kuzatuv tavsiya qilinadi.

Miokard infarktidan keyingi birinchi haftalarida, tromboemboliyasi bo‘lgan bemorlar, og‘ir miasteniya gravis, gipotireoz, psixoz yoki psixonevroz, shuningdek keksa yoshdagi pasientlar alohida parvarish qilishni talab etadi.

Deksametazon bilan davolash vaqtida qandli diabetni zo‘rayishi yoki yashirin bosqichdan klinik ko‘rinishlari namoyon bo‘lgan shaklga o‘tishi mumkin.

Glyukokortikosteroidlarning ta‘siri jigar sirrozi yoki gipotireozi bo‘lgan bemorlarda kuchayishi mumkin.

Suv-elektrolit muvozanati buzilishi bo‘lgan bemorlar deksametazon qabul qilganda ehtiyotkor bo‘lishlari kerak, chunki glyukokortikosteroidlarning o‘rtacha yoki yuqori dozalari organizmda tuz va suyuqliklarni tutib qolinishi, shuningdek kaliy chiqarilishini oshirishi mumkin.

Bunday holatlarda tuz qabul qilishni chegaralash va kaliyni qo‘shimcha qabul qilish kerak.

Barcha glyukokortikosteroidlar kalsiyni chiqarilish jarayonini oshiradi, buning natijasida mineralokortikoidlar sekresiyasi buzilishi mumkin. Shuning uchun tuz va/yoki mineralokortikoidlarni qo‘shimcha buyurish ko‘rsatilgan.

Kortikosteroidlarni uzoq vaqt qabul qilish orqa subkapsulyar katarakta, rivojlanishi ko‘z nervini shikastlanishi bilan glaukoma, shuningdek, ikkilamchi virusli yoki zamburug‘li ko‘z infeksiyalari rivojlanish xavfini oshirishi mumkin.

Operasiyadan yoki suyaklar sinishidan keyin tuzalayotgan bemorlar ehtiyotkorlikka rioya qilishlari tavsiya etiladi, chunki deksametazon yaralar bitishi yoki suyak to‘qimasining hosil bo‘lish jarayonini sekinlashtirishi mumkin.

Og‘ir affektiv buzilishlari shu jumladan, depressiv, maniakal-depressiv psixozi, ilgari steroid psixozi bo‘lgan yoki anamnezida qayd etilgan bemorlarda tizimli glyukokortikosteroidlarni qo‘llash masalasi alohida ahamiyat berishni talab qiladi. Pasientlarni va/yoki ularning vasiylarini ruhiyat tomonidan kelib chiqishi mumkin bo‘lgan jiddiy nojo‘ya samaralar to‘g‘risida ogohlantirish kerak. Simptomlar odatda davolash boshlangandan bir necha kun yoki xafta davomida paydo bo‘ladi. Yuqori dozalar qo‘llaganda ushbu nojo‘ya samaralar kelib chiqish xavfi yuqori bo‘ladi. Ko‘pchilik reaksiyalar doza kamaytirilganda yoki preparat bekor qilinganda yo‘qoladi, lekin ba‘zi holatlarda maxsus davolash qo‘llash lozim bo‘lishi mumkin. Bunday simptomlar rivojlansa shifokorga murojaat qilish kerak. Shuningdek, ruhiy o‘zgarishlar glyukokortikosteroidlar bekor qilingandan keyin ham kuzatilishi mumkin.

Glyukokortikosteroidlar allergik teri testlarini o‘zgartirishi mumkin.

Bolalarni deksametazon bilan yaqqol zarur bo‘lgan holatlardagina davolash mumkin. Deksametazon bilan davolash vaqtida bolalar o‘sishi va rivojlanishini sinchiklab kuzatish kerak.

Preparatni bo‘g‘im ichiga yuborish mahalliy yoki tizimli nojo‘ya reaksiyalarga olib kelishi mumkin. Tez-tez qo‘llash tog‘ay shikastlanishi yoki suyak nekrozini chiqarishi mumkin.

Deksametazonni bo‘g‘im ichiga yuborishdan oldin bo‘g‘im ichidagi sinovial suyuqlikni olib tashlash va uni tekshirish (infeksiya mavjudiligini tekshirish) kerak. Preparatni infeksiyalangan bo‘g‘imlarga qo‘llash mumkin emas. Agar bo‘g‘im infeksiyasi in‘eksiyadan keyin rivojlansa, tegishli antibiotiklar bilan davolashni boshlash kerak.

Tez-tez amalga oshiriladigan bo‘g‘im ichiga qilinadigan in‘eksiyalar bo‘g‘im to‘qimasini shikastlashi mumkin. Preparat bilan davolashi vaqtida, yallig‘lanish jarayoni to‘liq bartaraf etilgunicha, hatto simptomatik yaxshilashi kuzatilganda ham, bemor shikastlangan bo‘g‘imga ko‘p yuklama bermasligi kerak.

Glyukokortikosteroidlarni bo‘g‘im ichiga yuborilganda og‘riq ancha kuchaysa va uni shishishi va keyinchalik bo‘g‘imlar harakatlanishi chegaralanishi, isitmalash va umumiy bexollik bilan kechsa (ushbu simptomlar septik artrit rivojlanishidan darak beradi) preparatni bemorga qo‘llashni to‘xtatish kerak. Septik artrit rivojalanganda va sepsis tashxisi tasdiqlansa, tegishli antibiakterial davolashni amalga oshirish kerak.

Homiladorlik va emizish davrida qo‘llash

Homiladorlik davri

Glyukokortikosteroidlar yo‘ldoshdan o‘tadi va homilada yuqori konsentrasiyaga erishadi. Homilaga va yangi tug‘ilgan chaqaloqqa salbiy ta‘sirini inkor qilib bo‘lmaydi. Deksametazon bolaning ona qornida rivojlanishini susaytiradi. Ba‘zi ma‘lumotlarga ko‘ra, glyukokortikosteroidlarning hatto farmakologik dozalari yo‘ldosh yetishmovchiligi, oligogidramnion, homila rivojlanishi sekinlashishi yoki ona qornida nobud bo‘lishi, homilada leykositlar sonini oshishi (neytrofillar) va buyrak usti bezi yetishmovchiligi kelib chiqish xavfini oshirishi mumkin. Deksametazonning teratogen ta‘siri to‘g‘risida ma‘lumotlar yo‘q. Homiladorlik davrida glyukokortikosteroidlar bilan davolangan onalardan tug‘ilgan bolalarni buyrak usti bezi yetishmovchiligi borligiga sinchiklab tekshirish kerak.

Shoshilinch holatlarda preparat bo‘lajak ona uchun kutilayotgan foyda, homila uchun potensial xavfdan ustun bo‘lgan hollarda qo‘llash mumkin.

Preeklampsiyada alohida ehtiyotkorlikka rioya qilish tavsiya etiladi. Umumiy tavsiyalarga muvofiq, homiladorlik davrida glyukokortikosteroidlar bilan davolanganda asosiy kasallikni nazorat qilish maqsadida eng kam samarali dozani qo‘llash kerak.

Homiladorlik davrida glyukokortikosteroidlarni qo‘llagan ayollar tug‘ruq vaqtida qo‘shimcha dozalar qabul qilish tavsiya etiladi. Agar tug‘ruq jarayoni cho‘zilib ketsa yoki kesar kesish rejalashtirilgan hollarda, xar 8 soatdan 100 mg gidrokortizon yuborish tavsiya etiladi.

Emizish davri

Preparatni emizish davrda qabul qilish mumkin emas (shoshilinch holatlardan tashqari).

Glyukokortikosteroidlar ko‘krak sutiga ajraladi. Deksametazonni qo‘llaganda, ayniqsa fiziologik normalar (1 mg atrofida) dan oshganda, emizish tavsiya etilmaydi, chunki bu bola rivojalanishini sekinlashishi va endogen kortikosteroidlar sekresiyasi kamayishiga olib kelishi mumkin.

Bolalar

Preparat yangi tug‘ilgan davrdan boshlab juda zarur bo‘lgan paytdagina qo‘llash kerak. Deksametazon bilan davolash davomida bolalar va o‘smirlar o‘sishi va rivojalanishini sinchkovlik bilan kuzatib borish kerak.

Avtotransportni yoki boshqa mexanizmlar bilan boshqarshi tizimi qobiliyatiga ta‘siri

Ma‘lumotlar yo‘q, lekin nerv tizimi va ko‘rish a‘zolari tomonidan nojo‘ya reaksiyalar kelib chiqishi mumkinligini hisobga olish kerak.

Preparat bolalar olaolmaydigan joyda saqlansin va yaroqlilik muddati o‘tgach qo‘llanilmasin.

Dozani oshirib yuborilishi

Simptomlari: dozani o‘tkir oshirib yuborilishi yoki dozani o‘tkir oshirib yuborilishi natijasida o‘lim kelib chiqishi to‘g‘risida ayrim ma‘lumotlar bor. Dozani oshirib yuborilishini (odatda faqat juda yuqori dozalarni bir necha hafta davomida qo‘llgandan keyin) ta‘riflangan nojo‘ya samaralarni kuchayishi bilan namoyon bo‘ladi, xususan: avvalo Isenko-Kushing sindromi, akne, ekximozlar, grisutizm, ko‘ngil aynishi, anoreksiya, ovqat hazm qilish yo‘llari yarasi, artralgiya, miopatiya, mialgiya, xansirash, bosh aylanishi, xushdan ketish, isitma, arterial bosimni oshishi, giperlipidemiya, osteoporoz, ortostatik gipotenziya, infeksiyalar rivojlanishi, steroid diabet, “oysimon” yuz, jinsiy disfunksiya.

Davolash: simptomatik va bir maromda saqlab turuvchi davolash. Spesifik antidoti yo‘q. Gemodializ samarasiz.

Chiqarilish shakli

1 ml dan ampulada; 5 ampuladan kontur uyali o‘ramda; 2 kontur uyali o‘ramdan qutida; 5 yoki 10 ampuladan kontur uyali o‘ramda: 1 kontur uyali o‘ramdan qutida.

Saqlash sharoiti

Orginal o‘ramida, 15^oS dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin. Muzlatilmasin.

Yaroqlilik muddati

2 yil.

Dorixonalardan berish tartibi

Resept bo‘yicha.